مینای دندان: ترمیم و تقویت

مینای دندان همواره در برابر فرسایش و تخریب وجود دارد. برای تقویت و ترمیم و بازسازی و تقویت ساختمان مینای دندان و حفظ آن در برابر خوردگی، خرابی و شکستن آن اقدامات پیشگیرانه و درمانی زیادی می توان انجام داد که در ادامه به آنها پرداخته شده است.

مینای دندان ماده­ای است که دندان­های شما را پوشش داده و آنها را از آسیب­های احتمالی حفاظت می­کند. هنگامی که دندان­پزشک درباره پوسیدگی دندان صحبت می­کند، معمولاً منظور از پوسیدگی فرسایش مینای دندان و از بین رفتن آن است. در این رابطه مهم است که درک کنیم دقیقاً مینای دندان چه کاری انجام می دهد و چگونه می­تواند عملکرد صحیح داشته باشد. با اطلاع از این مطالب می­توان روش مناسب برای مراقبت از دندان­ها انتخاب کرده و از ایجاد مشکلات احتمالی در این حوزه جلوگیری نمود. مینای موجود بر روی دندان به این دلیل از اهمیت خاص برخوردار است که می­تواند از آسیب­های احتمالی بر روی دندان­ها جلوگیری کند.

مینای دندان چیست؟

مینای دندان یک پوسته سخت بر روی هر یک از دندان­ها است و در حقیقت هنگام نگاه در آینه این بخش از دندان مشاهده می­شود. مینای دندان در عمل سخت­ترین ماده در بدن انسان است. این ماده حتی سخت­تر از استخوان­ها است، اما با این وجود می­تواند در صورت قرار گرفتن در معرض اسید و یا تجمع باکتری بر روی آن از بین رفته یا دچار پوسیدگی شود.

هدف اصلی از قرارگیری مینا بر روی دندان­ها حفاظت از آنها در برابر آسیب و خرابی است. هنگامی که غذا در دهان جویده می­شود، در عمل خطر ­وارد شدن آسیب به دندان به خاطر آسیاب کردن مواد غذایی افزایش پیدا می­کند. در اکثر موارد، مینای دندان به مقدار کافی برای جلوگیری از ایجاد آسیب برای دندان­ها سخت و قوی است. علاوه بر این، اعصاب دندان­ های شما به دما حساس است و به این ترتیب می­تواند به شما درباره سردی و گرمی غذا که می­تواند باعث آسیب رسیدن به دندان شود، با ایجاد درد هشدار دهد. مینای دندان در عمل پوششی برای دندان­ها ایجاد می­کند که از طریق آن هنگام خوردن و نوشیدن فرد احساس ناراحتی و درد نمی­کند.

هر چند مینای دندان یک ماده سخت و یک پوسته محافظ است، اما به سادگی امکان شکستن یا تراشیده شدن آن وجود دارد. اگر غذا بین دندان­های شما بچسبد یا یک ماده غذایی سخت جویده شود، امکان شکستن مینای دندان وجود دارد. اگر این اتفاق روی دهد، نمی­توان به درستی از مینای دندان محافظت کرد. شما ممکن است با احساس درد هنگام غذا خوردن از ایجاد ترک بر روی مینای دندان خود مطلع شوید و این موضوع بطور خاص هنگام مصرف غذاهای گرم، سرد یا شیرین، بیشتر احساس می­شود.

عوامل فرسایش مینای دندان

فرسایش مینای دندان به خاطر تماس اسید با سطح مینا بر روی دندان ایجاد می­شود. فرسایش مینای دندان می­تواند تحت تاثیر عوامل زیر روی دهد:

• استفاده زیاد از نوشیدنی­های شیرین و گاز دار (نوشیدنی­هایی که حاوی سطوح بالای فسفات و اسید سیتریک هستند)
• مصرف زیاد آب میوه (برخی اسیدهای موجود در آب میوه اثر فرسایش قوی­تر در مقایسه با اسید باتری دارند)
• خشکی دهان یا کاهش ترشح بزاق
• رژیم غذایی حاوی سطح بالای شکر و نشاسته
• بیماری رفلکس اسیدی
• مشکلات معده و روده
• استفاده از داروهای خاص (همچون آسپیرین و آنتی هیستامین)
• مشکلات ژنتیکی (مشکلات ارثی)
• عامل­های محیطی (فرسایش، افزایش سن، استرس، و فساد تدریجی).
• شما ممکن است در ابتدا متوجه از بین رفتن مینای دندان خود نشوید، زیرا تفاوت ایجاد شده در این رابطه اندک و ناچیز است. به هر حال، هنگامی که مینای دندان شما از بین برود، ممکن است شما با علائم دیگر در این رابطه مواجه شوید.
• اگر دندان شما هنگام خوردن غذاها و نوشیدنی­های گرم یا سرد درد گرفته یا قلب می­زند، احتمالاً شما با پوسیدگی و از بین رفتن مینای دندان مواجه هستید. این مشکل در طول زمان بدتر می­شود. در ابتدا، شما ممکن است سوزش یا تیر کشیدن دندان را برای یک ثانیه احساس کنید، در حالی که در ادامه این احساس بیشتر خواهد شد. اگر شما به خاطر وجود درد از خوردن غذاها و نوشیدنی های خاص اجتناب می­کنید، با پزشک خود در این رابطه تماس بگیرید.
• هنگامی که پوسیدگی مینای دندان گسترش پیدا کند، ممکن است دندان­های شما با وجود مسواک زدن آنها زرد شده یا تغییر رنگ دهند. دلیل ایجاد این مشکل ارتباط مینای دندان با ظاهر سفید رنگ دندان­ها است. با فرسایش مینای دندان، بخش بیشتری از عاج دندان ظاهر می­شود که رنگ آن زرد است. علاوه بر این در اینگونه مواقع دندان­های شما ممکن است ظاهر گرد بیشتری نسبت به حالت عادی پیدا کنند یا صیقلی­تر به نظر برسند. اگر فرآیند پیشرفت پوسیدگی از این نقطه عبور کند، ظاهر دندان شما تراشیده شده یا در ناحیه لبه­ها زبر و ناهموار می­شود و شما ممکن است بر روی دندان خود کنگره و دندانه­های ریز مشاهده کنید.
• دندان­پزشک می­تواند دندان­های شما را برای یافتن هر گونه پوسیدگی مینا معاینه کند و برای حل مشکل پوسیدگی­ها را پر کرده یا از تاج مصنوعی بر روی دندان­های دارای پوسیدگی استفاده کند. اگر لثه نیز تحت تاثیر این پوسیدگی­ها قرار گرفته باشد، دندان­پزشک ممکن است از روش درمان ریشه دندان(عصب کشی) یا کشیدن و جایگزین کردن آن با دندان مصنوعی استفاده کند.
• پوشش مینا بر روی دندان به این دلیل بسیار اهمیت دارد که می­تواند از دندان در برابر آسیب­های احتمالی حفاظت کند و به شما امکان می­دهد بدون ایجاد آسیب به دندان غذا و نوشیدنی بخورید. تا زمانیکه شما از مینای دندان به نحو صحیح مراقبت کنید، پوشش مینای دندان می­تواند برای سال های طولانی از دندان­های شما حفاظت و نگهداری کند.

علائم و نشانه های بیماری مینای دندان

• شما ممکن است در ابتدا متوجه از بین رفتن مینای دندان خود نشوید، زیرا تفاوت ایجاد شده در این رابطه اندک و ناچیز است. به هر حال، هنگامی که مینای دندان شما از بین برود، ممکن است شما با علائم دیگر در این رابطه مواجه شوید.
• اگر دندان شما هنگام خوردن غذاها و نوشیدنی­های گرم یا سرد درد گرفته یا قلب می­زند، احتمالاً شما با پوسیدگی و از بین رفتن مینای دندان مواجه هستید. این مشکل در طول زمان بدتر می­شود. در ابتدا، شما ممکن است سوزش یا تیر کشیدن دندان را برای یک ثانیه احساس کنید، در حالی که در ادامه این احساس بیشتر خواهد شد. اگر شما به خاطر وجود درد از خوردن غذاها و نوشیدنی های خاص اجتناب می­کنید، با پزشک خود در این رابطه تماس بگیرید.
• هنگامی که پوسیدگی مینای دندان گسترش پیدا کند، ممکن است دندان­های شما با وجود مسواک زدن آنها زرد شده یا تغییر رنگ دهند. دلیل ایجاد این مشکل ارتباط مینای دندان با ظاهر سفید رنگ دندان­ها است. با فرسایش مینای دندان، بخش بیشتری از عاج دندان ظاهر می­شود که رنگ آن زرد است. علاوه بر این در اینگونه مواقع دندان­های شما ممکن است ظاهر گرد بیشتری نسبت به حالت عادی پیدا کنند یا صیقلی­تر به نظر برسند. اگر فرآیند پیشرفت پوسیدگی از این نقطه عبور کند، ظاهر دندان شما تراشیده شده یا در ناحیه لبه­ها زبر و ناهموار می­شود و شما ممکن است بر روی دندان خود کنگره و دندانه­های ریز مشاهده کنید.
• دندان­پزشک می­تواند دندان­های شما را برای یافتن هر گونه پوسیدگی مینا معاینه کند و برای حل مشکل پوسیدگی­ها را پر کرده یا از تاج مصنوعی بر روی دندان­های دارای پوسیدگی استفاده کند. اگر لثه نیز تحت تاثیر این پوسیدگی­ها قرار گرفته باشد، دندان­پزشک ممکن است از روش عصب کشی یا کشیدن دندان و جایگزین کردن آن با دندان مصنوعی استفاده کند.
• پوشش مینا بر روی دندان به این دلیل بسیار اهمیت دارد که می­تواند از دندان در برابر آسیب­های احتمالی حفاظت کند و به شما امکان می­دهد بدون ایجاد آسیب به دندان غذا و نوشیدنی بخورید. تا زمانیکه شما از مینای دندان به نحو صحیح مراقبت کنید، پوشش مینای دندان می­تواند برای سال های طولانی از دندان­های شما حفاظت و نگهداری کند.

ترمیم مینای دندان

اگر مینای دندان دچار پوسیدگی شود، دندان­پزشک می­تواند مجموعه متنوعی از روش­های درمانی برای اصلاح طرح لبخند و حفظ زیبایی دندان را با توجه به میزان پوسیدگی برای حل مشکل به شما پیشنهاد کند. در این رابطه مهم است که در اسرع وقت هنگام ایجاد درد دندان به متخصص مراجعه کنید و در کنار آن همواره از معاینه ­های منظم برای جلوگیری از مشکلات مینای دندان، قبل از جدی­تر شدن مشکل و نارضایتی طرح لبخند استفاده کنید.

اکثر دندان­پزشک­ها از ابزارهای مصنوعی برای جایگزین کردن مینای از بین رفته استفاده می­کنند. دندان پزشک ممکن است پوسیدگی دندان را با استفاده از مواد مخصوص از جنس طلا، نقره، جیوه، یا پلاستیک پر کند. همچنین دندان­پزشک می­تواند از تاج مصنوعی بر روی دندان در صورت جدی بودن پوسیدگی استفاده کند. اکثر دندان ­پزشک­ها سعی نمی­کنند مینای دندان را ترمیم کنند، زیرا این نوع از روش­ های درمانی قبلاً آزمایش شده و اثربخشی آنها اثبات نشده است. به هر حال، شما می­توانید از روش­های درمانی جایگزین مثل مسواک زدن با نمک دریا برای کاهش درد و درمان حساسیت دندان خود استفاده کنید.

در عمل سطح و مقدار آسیب وارد شده به مینای دندان می­تواند روش درمانی مناسب برای حل مشکل را مشخص نماید. در این رابطه حالت­های زیر را می­توان مورد توجه قرار داد:

آسیب مینای دندان در سطح حداقل. اگر پوسیدگی­های کوچک در سطح خارجی مینای دندان فقط وجود داشته باشد، آنگاه آسیب وارد شده قابل بازگشت است و برای این کار نیاز به روش درمانی خاص نیست. در این حالت استفاده از دهان­­شویه حاوی فلوراید می­تواند باعث شود مینای آسیب­ دیده قوی­تر شود. مصرف مقدار زیاد گیاهان سبز همچون اسفناج و کلم پیچ می­تواند فلوراید لازم را برای فعالیت مناسب دهان و مینای دندان تامین کند. پس از استفاده دهان­ شوی حاوی فلوراید برای یک ماه به مطب دندان پزشک مراجعه کنید تا وضعیت دندان­ها شما و تاثیرگذاری روش درمانی بر آنها مورد بررسی قرار گیرد.

آسیب مینای دندان در سطح میانی. در این حالت روش درمانی مناسب می­تواند استفاده از مواد کامپوزیت (پلاستیک) کوچک برای پر کردن پوسیدگی یا استفاده از روکش دندان ونیر سرامیکی باشد.

آسیب مینای دندان در سطح شدید. آسیب­های جدی­تر وارد شده به مینای دندان را می­توان با استفاده از روش­های اینله و آنله،لمینت دندان، تاج دندان یا پل­های ثابت درمان کرد. آسیب­های بسیار شدید ایجاد شده در این حالت ممکن است نیاز به کشیدن دندان داشته باشند. پس از کشیدن دندان می­توان محل آن را با دندان مصنوعی قابل حرکت، پل­ ثابت یا ایمپلنت دندان جایگزین کرد.

تأثیر غذاها بر مینای دندان

علیرغم جنس سخت آن، مینای دندان مستعد پوسیدگی است. در عمل برخی غذاها وجود دارند که خودداری از استفاده آنها می­تواند از مینای دندان حفاظت کند.

اکثر دندان­پزشک­ها توصیه می­کنند از مصرف مقدار زیاد نوشیدنی­های گازدار خودداری شود. دلیل این موضوع وجود هر دوی شکر و اسید در این نوشیدنی­ها است که در عمل هر دوی آنها تاثیر مخرب بر مینای دندان دارند. نوشیدنی­های گازدار با طعم میوه در مقایسه با سایر نوشیدنی­ها دارای سطح بالاتر اسید هستند و بنابراین خطر مصرف آنها نیز به نسبت بیشتر است. نوشیدنی­های نیروزا و تقویتی نیز می­ توانند دارای سطح بالای اسید باشند و به همین خاطر لازم است تا حد ممکن از مصرف آنها نیز اجتناب شود.

شما همچنین باید در زمان نوشیدن آب میوه یا خوردن مرکبات مراقب باشید، زیرا این موارد نیز دارای سطح بالای اسید هستند. به هر حال، بر خلاف نوشیدنی­های گازدار، آب میوه و مرکبات برای سلامتی انسان مفید هستند و به همین خاطر نیاز نیست از مصرف همه آنها خودداری شود. در عوض، لازم است این میوه­ ها به مقدار کافی و به همراه سایر میوه ­های فاقد اسید استفاده شوند تا به این ترتیب تاثیر ناشی از مصرف آنها بر روی مینای دندان تا حد ممکن خنثی شود. سرکه نیز به علت شرایط اسیدی موجود در آن می تواند بر ایجاد پوسیدگی در مینای دندان تاثیر گذار باشد. به همین خاطر مراقب مقدار استفاده از سرکه در سالاد یا در زمان خوردن چیپس سیب­ زمینی سرکه ­ای و سایر مواد غذایی حاوی سطح بالای سرکه باشید.

در نهایت، شما باید تا حد ممکن از خوردن شیرینی­جات خودداری کنید. در اکثر موارد سطح شکر موجود در شیرینی­ها بسیار زیاد است و این موضوع می­تواند خطر ایجاد پوسیدگی در مینای دندان را بطور چشمگیر افزایش دهد.

پیشگیری

برای جلوگیری از ایجاد پوسیدگی در مینا و حفظ سلامت دندان­ها، حتماً دندان­های خود را بطور منظم هر روز مسواک زده و نخ دندان بکشید. به تعداد کافی به مطب دندان­پزشک مراجعه کنید تا از معاینه منظم و تمیز کردن دهان در صورت نیاز مطمئن شوید. برای اطمینان بیشتر همچنین می­توان به نکات زیر توجه کرد:

• استفاده از غذاها و نوشیدنی­های دارای سطح اسید بالا را در رژیم غذایی خود متوقف کنید. برای مثال در این رابطه می­توان از نوشیدنی­های کربونات، لیموناد، میوه­ ها و نیز آب میوه ­های اسیدی نام برد. دهان خود را پس از خوردن غذاها یا نوشیدنی­های اسیدی با حجم زیاد آب بلافاصله بشویید.
• هنگام مصرف نوشیدنی­های اسیدی از نی استفاده کنید. استفاده از نی باعث می­شود مایع به انتهای دهان شما وارد شود و تماس کمتری با دندان­های شما داشته باشد.
• مصرف تنقلات را کاهش داده و حداقل کنید. مصرف تنقلات در طول روز احتمال ایجاد پوسیدگی دندان را افزایش ­می­دهد. در این حالت دندان برای چند ساعت پس از مصرف سطح بالای شکر و نشاسته اسیدی می­شود. در نتیجه فقط زمانی از تنقلات استفاده کنید که امکان شستن دهان و مسواک زدن پس از مصرف تنقلات وجود داشته باشد.
• آدامس بدون شکر حاوی زایلیتول در بین وعده­های غذایی بجوید. مصرف این نوع آدامس­ها می تواند محیط اسیدی حاصل از مصرف غذاها و نوشیدنی­ها را خنثی کند. جویدن آدامس می­تواند به افزایش ترشح بزاق دهان تا 10 برابر مقدار طبیعی کمک کند. بزاق ترشح شده در دهان نقش موثر در تقویت دندان با تامین مواد معدنی مورد نیاز دارد. از بدون شکر بودن آدامس خود مطمئن شوید. همچنین از مصرف زیاد آدامس خودداری کنید، زیرا انجام این کار می­تواند تاثیر نامطلوب در ساییدن دندان­ها و مشکلات مفصل فک داشته باشد.
• اگر با مشکل ترشح ناکافی بزاق یا خشکی دهان مواجه هستید، در طول روز زیاد آب بنوشید.
• از خمیردندان حاوی فلوراید استفاده کنید. فلوراید می­تواند دندان­ها شما را در برابر پوسیدگی مقاوم کند. به همین خاطر مطمئن شوید فلوراید جزء مواد استفاده شده در خمیردندان شما است.
• اگر دارای سابقه پوسیدگی دندان هستید، با دندان­پزشک خود درباره مقدار مصرف روزانه فلوراید برای جلوگیری از مشکلات احتمالی مشورت کنید. علاوه بر این، از دندان پزشک خود درباره مفید بودن استفاده از نمک دریا برای جلوگیری از پوسیدگی دندان و از بین رفتن مینا سوال کنید.

تقویت و حفظ مینای دندان یکی از اولویت های حفظ سلامت دهان و دندان است. ساختمان آن به دلیل فرسایش به طور مداوم در حال تخریب بوده و به همین دلیل اهمیت به حفظ و نگهداری آن بسیار مهم است. در صورتی که کوچکترین مشکلی در دندان هایتان احساس کردید، بهتر است هر چه سریعتر به دندانپزشک مراجعه کرده تا بتوانید از مینای دندانتان محافظت به عمل آورید.