فلوروسیس به لکه‌های سفید روی دندان گفته می‌شود که در اثر مجاورت زیاد دندان، فراتر از بازه مطلوب تعیین شده برای یک ناحیه معین، با فلوراید در مراحل رشد دندان ایجاد می‌شود. فلورسیس معمولاً در کودکان بین سه ماهه تا هشت ساله‌ای مشاهده می‌شود که مقدار زیادی فلوراید از آب آشامیدنی، غذاها و نوشیدنی‌ها دریافت می‌کنند. یکی از دلایل اصلی لکه‌های سفید روی دندان‌های کودکان مصرف بالای فلوراید در مراحل اولیه شکل‌گیری و رشد دندان است. فلوراید به آمبلوبلاست‌ها یا همان سلول‌های مینا آسیب می‌زند، در نتیجه میناسازی مختل می‌شود و مینا به حد کافی ایجاد نمی‌شود. نقص در تشکیل مینای دندان در نهایت باعث می‌شود که زیرسطح مینای دندان بیش از حد طبیعی متخلخل شود.
علل
مصرف بیش از اندازه فلوراید در دوران شکل‌گیری دندان و قبل از درآمدن آن باعث می‌شود قبل از هشت سالگی لکه‌های سفیدی روی دندان کودک ایجاد شود. برای پیشگیری از فلوروسیس به والدین توصیه می‌شود که بر مسواک زدن دندان فرزندشان نظارت کنند تا کودک خمیر دندان یا دهانشویه بیش از حد مصرف نکند، دهان را بشوید، مواد را تف کند و نبلعد.
منابع فلوراید
فلوراید از منابع زیر دریافت می‌شود:
- یکی از منابع اصلی فلوراید آب شرب است که غلظت بالایی از فلوراید در آن موجود است.
- فراورده‌هایی مانند آب معدنی حاوی غلظت بالای فلوراید، شیرینی و غذاهای کودک دارای فلوراید
- منبع دیگر فلوراید خمیردندان فلوراید است. مصرف بیش از حد خمیردندان فلوراید در بازه سنی سه ماهگی تا هشت سالگی، یعنی در مراحل شکل‌گیری و رشد دندان‌های شیری و دائمی، باعث ایجاد لکه‌های سفید روی دندان کودک می‌شود.
- مصرف داروهای حاوی فلوراید به منظور افزایش استحکام دندان‌ها. مصرف بیش از حد این داروها منجر به فلورسیس می‌شود.
- مصرف نوشابه‌های گازدار در مراحل اولیه رشد
- آب شرب نیز حاوی فلوراید است، اما اگر میزان فلوراید بالاتر از حد توصیه شده باشد، موارد شدید فلوروسیس دندان و همچنین استخوان ایجاد می‌شود.
علائم
لکه‌های سفید و نقاط نرم روی دندان تنها عارضه ناشی از مصرف زیاد فلوراید نیست. شایع‌ترین علائم فلوروسیس عبارت است از:
- لکه‌های سفید گچی روی دندان
- لکه‌های زرد روی دندان
- لکه‌های قهوه‌ای رنگ
- تغییر رنگ دادن دندان
- لکه‌های نرم روی دندان یا ضعیف شدن دندان
درجه‌بندی فلوروسیس
- خفیف: شدت لکه سفید روی دندان گاهی خفیف است، تغییرات به صورت رگه‌های سفید رنگ ظریف یا برفک‌هایی روی مینای دندان ایجاد می‌شود که فقط دندانپزشک می‌تواند آن را تشخیص دهد.
- متوسط: لکه‌های سفید بزرگی روی دندان دیده می‌شود.
- شدید: سطح دندان ناهموار می‌شود و لکه‌های متعددی از سفید تا زرد و قهوه‌ای روی دندان مشاهده می‌شود.
درمان
لکه سفید روی دندان کودک بیماری نیست و فقط زیبایی دندان را خدشه‌دار می‌کند. لکه‌های سفید روی دندان دائمی است و به طور کامل از بین نمی‌رود. فلورسیس به ظاهر دندان آسیب می‌زند و باعث پوسیدگی یا از دست رفتن دندان نمی‌شود. بهترین درمان که توسط متخصص دندانپزشکی انجام می‌شود پوشاندن سطح دندان است. دندانپزشک با توجه به شدت فلورسیس درمان‌هایی چون سفید کردن دندان (بلیچینگ) و پوشاندن دندان با باندینگ، روکش، میکرو/ ماکرو ابریژن و ترمیم‌های کامپوزیتی را به بیمار توصیه می‌کند. اگر لکه‌های سفید روی دندان‌های عقب ایجاد شود، دندان با توجه به شدت فلورسیس به طور کامل روکش می‌شود یا با مواد زیبایی پر می‌شود تا از ساییده شدن دندان و از بین رفتن ساختار دندان جلوگیری شود.
سفید کردن دندان
سفید کردن دندان در صورت خفیف بودن فلوروسیس انجام می‌شود. دندانپزشک به روش ابریژن یا ساییدگی لایه بیرونی لکه شده مینای دندان را برمی‌دارد.
میکرو/ ماکرو ابریژن
ابریژن به سایش دادن ظریف لایه بیرونی مینای دندان گفته می‌شود. ابریژن روش متداولی برای درمان فلورسیس بسیار خفیف تا خفیف است. در میکروابریژن لکه‌های سفید با محلول تهیه شده از اسید ملایم (عموماً اسید هیدروکلریک HCL) و ذرات بسیار ریز با خاصیت سایندگی پولیش داده می‌شود. اگر شدت لکه‌ها اندکی بیشتر باشد، ماکرو ابریژن با الماس یا فرز صیقل دادن کامپوزیتی انجام می‌شود. اما اگر لکه‌های سفید شدت بیشتری داشته باشد، ابریژن درمانی مناسبی نخواهد بود، چون در این حالت مینای سطح دندان تخلخل بالایی دارد و نسبت به ساییدگی حساس است.
باندینگ کامپوزیتی
دندانپزشک دندان را پس از ساییدن بخش آسیب دیده با کامپوزیت می‌پوشاند، یعنی مواد کامپوزیتی مخصوص پر کردن دندان را روی آن می‌چسباند. رنگ این ماده دقیقاً مانند رنگ بقیه دندان‌ها است. دندانپزشک در مرحله اول درمان با باندینگ کامپوزیتی ماده اسیدی ملایم مخصوصی را روی مینای آسیب دیده می‌زند، سپس رزین کامپوزیتی همرنگ دندان را روی سطح خارجی دندان می‌چسباند.
لمینت یا ونیر سرامیکی
دندانپزشک بخش آسیب‌دیده دندان را برمی‌دارد و از دندان قالب می‌گیرد. ونیر از پرسیلین و دقیقاً اندازه بخش تراش داده شده ساخته می‌شود. دندانپزشک ونیر تهیه شده را روی دندان آماده شده می‌چسباند تا دندان کامل شود. ونیر روکشی سرامیکی را روی سطح دندان ایجاد می‌کند. ونیز درمان پرهزینه‌ای محسوب می‌شود، به ویژه این که پس از چند سال باید تعویض شود.
روکش
روکش پرکاربردترین درمان لکه سفید روی دندان است. دندانپزشک دور دندان آسیب‌دیده را تراش می‌دهد و روکش را روی دندان قرار می‌دهد. روکش‌های مختلفی برای دندان‌های کودکان وجود دارد که از آن جمله می‌توان به روکش استیل ضدزنگ، روکش تمام سرامیکی و روکش تمام پرسلینی اشاره کرد. متخصصین ما بهترین نوع روکش را با در نظر گرفتن وضعیت دندان‌ها توصیه می‌کنند.
پیشگیری از فلوروسیس
اگرچه فلوروسیس به طور طبیعی درمان نمی‌شود، اما با مصرف به اندازه مواد غذایی زیر قابل پیشگیری است:
- والدین باید مقدار کافی از خوراکی‌های حاوی کلسیم را به فرزندشان بدهند. کلسیم ماده‌ای ضروری برای حفظ سلامتی و استحکام دندان است.
- ویتامین ث معمولاً در میوه‌هایی مانند کیوی، پاپایا، پرتقال، سبزیجات تازه و … وجود دارد. مصرف بیش از حد کلسیم ابتلا به ناراحتی‌های کلیوی را در پی دارد.
- ویتامین D نیز به اندازه ویتامین ث مهم است. ویتامین D در جذب کلسیم به بدن کمک می‌کند. خوراکی‌هایی مانند شیر، ماهی سالمون، غلات، آب پرتقال، تخم مرغ و … سرشار از ویتامین D هستند.
در مورد فلورسیس نیز مانند هر عارضه دیگری پیشگیری بهتر از درمان است. درمان‌های خانگی زیر از بروز لکه‌های سفید جلوگیری می‌کند:
- از مصرف خمیردندان فلوراید یا طعم‌دار خودداری کنید، مگر آن که دندانپزشک دستور داده باشد.
- اجازه ندهید فرزندتان بیش از دو بار در روز مسواک بزند.
- هنگام مسواک زدن فرزندتان دقت کنید که حتماً از خمیردندان استفاده کند، البته خمیردندان باید بسیار کم به اندازه نخود مصرف شود.
- مراقب باشید کودک خمیردندان را نبلعد.
- از فراورده‌های خوراکی مخصوص کودکان که حاوی فلوراید است استفاده نکنید.
- میزان فلوراید موجود در آب شرب را قبل از دادن آب به کودک کنترل کنید.
- بدون تجویز پزشک به کودک قطره یا قرص فلوراید ندهید.
- رعایت این توصیه‌های ساده مانع از ایجاد لکه‌های سفید روی دندان کودک می‌شود و شما را از دردسرهای درمان آن معاف می‌کند.