آفت دهان یا زخم دهانی زخم کوچک و کم‌عمقی است که داخل دهان ایجاد می‌شود و صحبت کردن و غذا خوردن را بسیار ناراحت کننده می‌کند. آفت واکنشی خودایمنی است که به پوست داخل دهان آسیب می‌زند. این زخم مرکزی زرد یا سفید و لبه‌هایی قرمز رنگ دارد و داخل لب‌ها یا گونه‌ها، زیر یا روی زبان و پشت گلو مشاهده می‌شود. آفت دهان در اندازه‌های مختلف از کوچک (کمتر از نیم سانتی‌متر) تا بزرگ ایجاد می‌شود و معمولاً نتیجه استرس یا سولفات لاریل سدیم (SLS) موجود در خمیردندان است و گاهی ارثی است. آفت دهان دردناک است و عموماً در چندین ناحیه عود می‌کند.
هر آفت به طور متوسط دو هفته باقی می‌ماند و احتمال عود کردن آن بالا است. البته با رعایت توصیه‌های دندانپزشک می‌توان از ایجاد مجدد آفت در همان نقطه جلوگیری کرد، اما آفت غالباً پس از چند هفته یا چند ماه دوباره ایجاد می‌شود. خوشبختانه امروزه روش‌های پزشکی و درمان آفت دهان و زبان وجود دارد که موثرترین آن‌ها استفاده از لیزر می‌باشد.
علل
علت آفت دهان مشخص نیست، با این حال زخم دهان غالباً نتیجه استرس یا آسیب دیدن بافت در اثر استفاده از وسایل ارتودنسی، بریس، دندان مصنوعی نامناسب، وجود دندان تیز یا حتی پرزهای مسواک است. بعضی ادویه‌ها یا نوشیدنی‌ها یا غذاهای اسیدی زخم دهان را تحریک می‌کند یا وضعیت آفت را تشدید می‌کند. افت دهان و زبان در بعضی موارد نتیجه ابتلا به بعضی بیماری‌ها یا اختلال در سیستم ایمنی است. کمبود مواد مغذی و بیماری دستگاه معده‌ای ـ روده‌ای از دیگر دلایل آفت دهان به شمار می‌آید. زخم آفتی جزئی،زخم های آفتی شدید و زخم های تبخال مانند از انواع آفت دهان می باشد.
علائم
علائم آفت دهان عبارت است از:
- زخم یا زخم‌های دردناک داخل دهان که روی زبان، روی سقف دهان یا داخل گونه‌ها مشاهده می‌شود.
- گزگز یا سوزش قبل از ایجاد زخم حس می‌شود.
- زخم‌های دایره‌ای شکل سفید یا خاکستری رنگ با لبه‌های قرمز رنگ مشاهده می‌شود.
بیمار در صورت ایجاد زخم آفتی شدید با علائم زیر مواجه می‌شود:
- تب
- کند شدن حرکات
- ورم کردن غدد لنفاوی
درمان آفت دهان با لیزر
چنانچه آفت دهان با لیزر درمان شود، درد ناشی از آن پس از چند روز از بین می‌رود و زخم نیز معمولاً بدون نیاز به درمان ظرف یک تا دو هفته التیام می‌یابد. دندانپزشک گاهی دهانشویه ضدمیکروبی یا پماد کورتیکواستروئید برای کاهش درد و سوزش تجویز می‌کند، از محلول‌های تجویزی یا غیرتجویزی نیز می‌توان استفاده کرد.
با این حال روش سریع‌تر و مستقیم‌تری برای درمان آفت دهان و تسکین ناراحتی وجود دارد. درمان بافت نرم با لیزر روشی سریع، راحت، ارزان و بسیار موثر است. لیزر ناراحتی بیمار را با استفاده از انرژی نورانی از طریق تحریک زیستی تسکین می‌دهد؛ لیزر پایانه‌های عصبی را مسدود می‌کند و روند التیام را تسریع می‌کند. این زخم‌ها را می‌توان بدون بی‌حسی درمان کرد.
مزایای لیزر آفت دهان
از مزایای لیزر آفت دهان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- لیزر آفت دهان تنها روشی است که کارآمدی آن در درمان آفت دهان و زخم دهان و تسکین سریع درد به اثبات رسیده است. ویروس عامل بسیاری از آفت‌های دهان است. تحریک زیستی با لیزر به از بین بردن ویروس‌ها کمک می‌کند و زخم باز را می‌سوزاند. به این ترتیب هیچ عفونت جدیدی ایجاد نمی‌شود. سوزاندن با لیزر برخلاف روش‌هایی مانند انجماد (فریز کردن) ناراحت کننده نیست و درد را بلافاصله تسکین می‌دهد. بیمار کلینیک دندانپزشکی را بدون درد و با امید به بهبودی سریع ترک می‌کند.
- التیام یافتن آفت دهان نه دو هفته که فقط دو روز طول می‌کشد. زخم دهان به طور متوسط دو هفته در دهان باقی می‌ماند، اما اگر لیزردرمانی انجام شود، زخم ظرف دو روز التیام می‌یابد.
- احتمال ایجاد شدن آفت پس از انجام لیزردرمانی کاهش می‌یابد. بسیاری از بیماران بارها در یک نقطه به ویژه در محل‌هایی دچار آفت می‌شوند که تحریک مداومی مانند سایش دندان مصنوعی یا بریس وجود دارد. عود کردن مکرر آفت تقریباً همواره نشان دهنده فعال بودن ویروس در یک پایانه عصبی خاص یا وجود محرک تنش‌زا در ناحیه‌ای از دهان است. لیزر دندانپزشکی با سوزاندن و از بین بردن ویروس‌های جمع شده در پایانه عصبی احتمال عود کردن آفت را برای همیشه از بین می‌برد. حتی زخم‌های دهانی غیرویروسی که در اثر سایش ایجاد شده است نیز به همین ترتیب از بین می‌رود. لیزر پایانه عصبی را مهر و موم می‌کند و به این ترتیب مغز دیگر نمی‌تواند تحریک را ثبت کند. بنابراین تحریک حس نمی‌شود و زخم ایجاد نمی‌شود.
سازو کار عملکرد لیزر
انرژی لیزر بدون نیاز به تزریق داروی بی‌حسی در زخم نفوذ می‌کند و آفت را التیام می‌دهد. لیزر کوچکترین آسیبی به پوست نمی‌زند و دندانپزشک لیزر را با نگه داشتن سر دستگاه لیزر در فاصله چند میلی‌متری از بافت کاملاً تحت کنترل دارد. انرژی لیزر ذرات ویروسی (زخم‌های سرد) را از بین می‌برد، زخم را خشک می‌کند، درد را با نابود کردن پایانه‌های عصبی تسکین می‌دهد و فرایند التیام را از طریق تحریک زیستی نشات گرفته از انرژی نورانی شتاب می‌دهد. لیزر آفت دهان درمانی سریع و بدون درد است. درمان فقط 15 دقیقه طول می‌کشد و اکثر بیماران بلافاصله پس از این روش بهبودی را حس می‌کنند. زخم دهان معمولاً ظرف 24 ساعت التیام می‌یابد، حال آن که اگر از لیزردرمانی بهره گرفته نشود، باید 7 تا 10 روز ناراحتی را تحمل کرد.
دوران بهبود
درد اکثر بیماران بلافاصله پس از درمان تسکین می‌یابد و ضرورت انجام دیگر درمان‌ها از بین می‌رود. مدت زمان بهبود زخم دهان بسیار کمتر از دیگر روش‌های درمانی است و به کوتاهی یک شبانه‌روز است. امکان عود کردن افت دهان وجود دارد، اما لیزردرمانی فاصله بین حمله‌های آفت را بیشتر می‌کند. زخم دهان با موفقیت درمان می‌شود و به مرور زمان دیگر عود نخواهد کرد.
درمان دیگر زخم‌ها با لیزر
لیزردرمانی برای بهبود زخم‌های داخل یا اطراف دهان توصیه می‌شود. دیگر زخم‌های داخل دهان ضایعه‌هایی دردناک به رنگ قرمز یا سفید هستند که به روش یکسان درمان می‌شوند. دندانپزشک درمان مناسب را پس از معاینه دقیق پیشنهاد می‌دهد.
پیشگیری
علاوه بر بهره‌گیری از لیزر درمانی می‌توان احتمال ایجاد شدن آفت را با رعایت توصیه‌های زیر کاهش داد:
- پرهیز از خوردن خوراکی‌های تحریک کننده دهان، مانند غذاهای تند یا اسیدی و ترش
- جلوگیری از تحریک ناشی از جویدن آدامس
- دندان‌ها را پس از هر وعده غذایی با مسواک نرم مسواک بزنید و هر روز نخ دندان بکشید تا ذرات غذایی تحریک کننده زخم دهان از محیط دهان زدوده شود.