متخصصان درمان ریشه دندان یا متخصصان آندو، دندانپزشکانی هستند که به طور خاص برای درمان ریشه دندان آموزش دیده‌اند. این متخصصان برای درمان ریشه دندان‌ها ممکن است از روش‌های معمولی و یا تکنیک‌های دشوار و بسیار پیچیده استفاده کنند. متخصصان آندو همچنین در یافتن علت دردهای دهان و صورت که تشخیص آنها دشوار است، متبحرند.
آناتومی دندان
روش‌های اندو، برای درمان قسمت داخلی دندان به کار می‌روند. آگاهی از روش‌های درمانی اندو، به فهم آناتومی دندان کمک می‌کند. در داخل دندان، زیر مینای سفید و بعد لایه سختی که عاج دندان نام دارد ، بافت نرمی به نام پالپ (یا مغز دندان) قرار گرفته است. پالپ حاوی رگ‌های خونی ، اعصاب و بافت همبند است که طی دوران رشد بافت‌های سخت اطراف دندان را به وجود می‌آورد. پالپ از تاج تا نوک ریشه دندان که در آنجا به بافت‌های اطراف ریشه متصل می‌شود، کشیده شده است. بافت پالپ طی دوران رشد دندان اهمیت زیادی دارد. اما، دندان وقتی کاملاً بالغ شود، می‌تواند بدون پالپ هم زنده بماند، زیرا توسط بافت‌های اطراف خود تغذیه می‌شود.
چطور می‌شود که شخصی به آندو احتیاج پیدا می‌کند؟
در صورت التهاب یا عفونت پالپ، درمان ریشه دندان ضروری است. مسائل مختلفی ممکن است باعث التهاب یا عفونت پالپ شوند از جمله: پوسیدگی عمیق، درمان‌های دندانپزشکی مکرر روی دندان یا ترک خوردن یا شکستگی دندان. علاوه بر این‌ها، ضربه خوردن دندان نیز ممکن است باعث آسیب رسیدن به پالپ شود، حتی اگر شکستگی یا ترک قابل مشاهده‌ای هم در دندان ایجاد نشده باشد. التهاب یا عفونت پالپ اگر درمان نشود، ممکن است باعث درد یا آبسه شود.
علائم آسیب‌دیدگی پالپ شامل درد، حساسیت طولانی مدت دندان نسبت به گرما یا سرما، تغییر رنگ دندان، تورم و حساسیت لثه‌های اطراف آن است. گاهی اوقات هیچ علامتی وجود ندارد.
متخصص اندو چطور یک دندان را حفظ می‌کنند؟
متخصص اندو پالپی که دچار التهاب یا عفونت شده است را از دندان خارج کرده، سپس داخل دندان را با دقت تمیز کرده و شکل می‌دهد، و در نهایت فضای خالی ایجاد شده را پر می‌کند. پس از آن، بیمار به یک دندانپزشک عمومی ارجاع داده می‌شود، تا برای محافظت و بازگرداندن کارایی کامل دندان، یک روکش روی آن قرار دهد. در نهایت دندان ترمیم شده مثل دیگر دندان‌های سالم می‌تواند به کار خود ادامه دهد.
عصب کشی یا درمان کانال ریشه
عصب کشی یا درمان کانال ریشه غالباً در یک یا دو جلسه انجام شده و شامل مراحل زیر است:
متخصص اندو ابتدا دندان را معاینه کرده و از آن عکس اشعه X می‌گیرد، سپس ناحیه‌ای که لازم است درمان شود را به صورت موضعی بی‌حس می‌کند. پس از بی‌حس شدن محل، متخصص اندو ورق محافظ کوچکی به نام “دنتال دم ” روی آن قرار می‌دهد. “دنتال دم” دندان آسیب دیده را از فضا و دندان‌های اطرافش جدا کرده و باعث می‌شود طی کار دندان تمیز مانده و بزاقی اطراف آن نباشد.
متخصص اندو پس از آن حفره‌ای در تاج دندان ایجاد کرده و از ابزارهای بسیار کوچکی برای پاک کردن پالپ از حفره‌ای که در آن قرار گرفته و نیز کانال‌های ریشه و شکل دادن به این فضا برای پر کردن نهایی استفاده می‌کند.
متخصص اندو پس از تمیز کردن و شکل دادن به فضای خالی ایجاد شده، کانال‌های ریشه را با یک ماده بیومتریال (زیست سازگار)، که معمولاً ماده لاستیک مانندی به نام “گاتاپرچا” است، پر می‌کند. “گاتاپرچا” با نوعی سیمان چسبناک در محل قرار داده می‌شود تا فضای خالی کانال‌های ریشه کاملا آب بندی شوند. در بیشتر موارد، سوراخ ایجاد شده را به طور موقت با موادی پر می‌کنند. دندانپزشک قبل از پر کردن و ترمیم کامل دندان این مواد موقتی را خارج می‌کند.
پس از آن که کار متخصص ریشه تمام شد بیماران مجددا باید به دندانپزشک عمومی خود مراجعه کنند تا روکش یا پوشش دیگری روی دندانشان قرار دهد. این روکش را بدین منظور روی دندان قرار می‌دهند که از آن محافظت کرده و عملکرد کامل دندان را به آن بازگرداند.
اگر ساختار باقیمانده از دندان به اندازه‌ای نباشد که بتواند مواد ترمیم را حفظ کند ممکن است دندانپزشک یا متخصص اندو یک پست در داخل آن قرار دهند. شما می‌توانید برای آگاهی بیشتر درباره روشی که متخصص آندو برای ترمیم دندانتان در نظر گرفته، از او سوال کنید.
جراحی ریشه (اپیکواکتومی یا جراحی قطع ریشه دندان)
به طور معمول برای حفظ دندانی که دچار التهاب یا عفونت شده عصب کشی کافی است. گاهی مواقع، عصب کشی یا درمان مجدد ریشه (عصب کشی مجدد) برای بهبود دندان و بافت‌های اطراف آن کافی نیست. در این موارد، متخصص اندو ممکن است پیشنهاد دهد برای جلوگیری از کشیدن دندان جراحی انجام شود.
متخصصین آندو طی جراحی اپیکتکتومی (قطع ریشه دندان)، برشی در بافت لثه ایجاد می‌کنند تا به استخوان زیرین دسترسی پیدا کنند. برای دسترسی به ناحیه مشکل‌دار دندان، یک سوراخ کوچک در استخوان بالای نوک ریشه ایجاد کرده، سپس بافت دندان بیمار را بر‌می‌دارند و نوک ریشه را تمیز کرده و آن را با مواد مخصوص پر کردن انتهای ریشه پر کرده و آب بندی می‌کنند. در نهایت بافت لثه را سرجای خود برگردانده و آن را بخیه می‌زنند. جراحی ریشه تحت بی حسی موضعی انجام می‌شود. طی عمل بیمار نباید درد داشته باشد. متخصص اندو قبل از شروع هر درمانی، اقدامات احتیاطی بیشتری انجام می‌دهد تا مطمئن شود بیمار کاملا راحت است و دندان و بافت اطراف آن کاملاً بی حس شده‌اند. جراحی ریشه طی یک جلسه انجام می‌شود. اما برای برداشتن بخیه‌های باقی مانده و بررسی روند ترمیم بافت لثه، معمولا یک هفته بعد از جراحی، لازم است بیمار مجددا به دندان پزشک خود مراجعه کند است. استخوان اطراف ریشه به طور طبیعی طی چند ماه بهبود می‌یابد، که طی این مدت قاعدتا بیمار نباید مشکلی داشته باشد.
درمان مجدد ریشه (عصب کشی مجدد)
گاهی اوقات دندانی كه یک بار عصب کشی شده بهبود پیدا نمی‌کند و يا با وجود درمان همچنان درد ادامه مي‌يابد. و گاهی اوقات هم، اگر چه به ندرت، عصب کشی دندان در ابتدا موفق است اما ماه‌ها یا سال‌ها بعد مجددا دچار درد یا عفونت می‌شود. در صورت بروز هر یک از این موارد، اغلب می‌توان دندان را با یک عصب کشی مجدد نگه داشت. به طور معمول متخصصین اندو عصب کشی مجدد را طی دو جلسه در مطب خود انجام می‌دهند، اما تعداد مراجعات مورد نیاز به شرایط خاص هر بیمار بستگی دارد. عصب کشی مجدد دندانی که قبلاً عصب کشی شده، اغلب از عصب کشی اولیه دشوارتر است. در این مورد لازم است موادی که با آنها کانال‌های ریشه پر شده و نیز هر ماده دیگری از قبیل پست که برای پشتیبانی بیشتر در دندان قرار داده شده‌اند، برداشته شوند.
در اغلب موارد برای تمیز کردن کامل کانال‌های ریشه دندان‌هایی که قبلا عصب کشی شده‌اند انسداد‌هایی وجود دارد که باید برطرف شوند. این انسدادها شامل برآمدگی، کلسیفیکاسیون، ابزار جدا شده یا مواد پر کننده‌ای است که خارج کردن آنها مشکل است. انجام این درمان طی دو جلسه، به متخصص اندو فرصت بیشتری می‌دهد تا ضمن حفظ راحتی بیمار، دندان را نیز به درستی درمان کند. مساله دیگری که به همین اندازه اهمیت دارد، آن است که در اولین جلسه درمان متخصص اندو خمیر دارویی را روی ریشه‌های دندان قرار می‌دهد که به خوبی دندان را ضد عفونی می‌کند، حتی بعد از آن که بیمار مطب را ترک می‌کند. بعضی اوقات ممکن است لازم باشد برای کنترل عفونت یا التهاب دندان، دارو در طی جلسات ویزیت تعویض شود.
بعد از عصب کشی چه شرایطی خواهم داشت
به لطف تکنیک‌های پیشرفته، اکثر بیماران پس از عصب کشی یا درد ندارند و یا درد خیلی دارند. بیشتر ناراحتی‌های بیماران نسبتاً خفیف و مربوط به کبودی بافت‌های اطراف دندانی هستند که تحت درمان قرار گرفته است. درد و ناراحتی که بیماران دارند بسته به درمانی که برایشان انجام شده و سطح تحمل هر فرد متفاوت است. به طور کلی ناراحتی‌های که بعد از عصب کشی برای بعضی بیماران ایجاد می‌شود نهایتا یک یا دو روز طول کشیده و به تدریج فروکش می‌کند. اما درد شدید یا ناراحتی که برطرف نمی‌شود و یا شدت آن بیشتر می‌شود، ممکن است نشانه وجود یک مشکل باشد. در این حالت بهتر است بیماران سریعاً با مطب متخصص اندو خود تماس بگیرند تا ویزیت شوند.
پس از آن که عصب کشی انجام شد، یک جلسه دیگر لازم است که بیماران برای تکمیل روند درمان خود به دندانپزشک مراجعه کنند. حدود یک هفته طول میکشد تا روکش دندانی که عصب کشی شده را روی آن قرار دهند. برای آن که دوران نقاهت بعد از عصب کشی هرچه راحتتر بگزرد، مهم است که تمام جلسات درمانی را انجام دهید. عدم مراجعه به دندانپزشک برای تکمیل درمان ممکن است باعث آسیب دیدگی یا عفونت دندانی که عصب کشی شده شود.
در صورت بروز هر مشکل یا علائم عفونت در دندان عصب کشی شده یا نواحی اطراف آن، متخصص اندو خود را درجریان بگزارید.
آیا در طول عصب کشی یا بعد از آن احساس درد خواهم کرد؟
بسیاری از عمل‌های ریشه دندان برای تسکین دندان درد ناشی از التهاب یا عفونت پالپ انجام می‌شوند. با وجود تکنیک‌های مدرن و بی حسی، اکثر بیماران می‌گویند طی کار احساس درد و ناراحتی چندانی ندارند.
در چند روز اول بعد از عصب کشی، ممکن است دندان حساس باشد، به خصوص اگر قبل از عصب کشی درد یا عفونتی هم وجود داشته باشد. این درد و ناراحتی را می‌توان با مصرف داروهایی که دندانپزشکتان تجویز کرده یا داروهای بدون نیاز به نسخه رفع کرد. و در نهایت آن که حتما لازم است دستورالعمل‌های متخصص اندو خود را با دقت دنبال کنید.
بعد از عصب کشی ممکن است دندانی که عصب کشی شده تا مدتی احساسی متفاوت با سایر دندان‌ها داشته باشد. اما اگر احساس درد یا فشار شدیدی کردید و یا دردتان بیش از چند روز طول کشید، با متخصص اندو خود تماس بگیرید.
متخصصین اندو چه مراقبت‌های بعد از عمل را توصیه می‌کند؟
در این جا نکاتی بیان خواهد شد که رعایت آنها به کسانی که به عصب کشی نیاز دارند، کمک می‌کند تا به بهترین نتیجه ممکن دست پیدا کنند. رعایت این توصیه‌ها همچنین باعث تسریع زمان بهبودی بعد از انجام عصب کشی می‌شود.
مراقب باشید روی دندانتان فشاری وارد نشود
تا زمانی که روی دندان روکش قرار نگرفته، آسیب پذیر است. به همین دلیل برای کاهش فشار وارده بر دندان عصب کشی شده، از جویدن با آن سمت از دهان خود خودداری کنید.
غذاهای نرم بخورید
شاید برایتان سوال باشد که بعد از عصب کشی چه غذاهایی می‌توانید بخورید. بیماران هر زمانی که احساس کنند آمادگی غذا خوردن را دارند می‌توانند غذا بخورند، اما بهتر است غذاهای نرم را انتخاب کنند. از خوردن غذاهای ترد یا سفت بپرهیزید. خوردن غذاهایی که سفت یا ترد هستند، ممکن است به مواد پرکردنی موقتی دندان آسیب برساند. این مواد موقتی برای پر نگه داشتن دندان تا زمان ترمیم دائم در دندان قرار داده می‌شوند. غذاهای سخت ممکن است به قسمت پر شده آسیب وارد کرده و یا حتی باعث شكستن دندان شوند. برای احتیاط بیشتر، سعی کنید از این غذاها تا زمانی که ترمیم دندان کامل نشده استفاده نکنید.
دندان‌هایتان را به آرامی مسواک بزنید
در هنگام مسواک زدن و استفاده از نخ دندان در ناحیه اطراف دندان درمان شده، مراقب باشید. البته که دندان و لثه‌های اطراف آن همچنان نیاز به مراقبت و بهداشت مناسب دارند، بنابراین مسواک کردنتان را کامل انجام دهید، اما این کار را با ملایمت انجام دهید. شاید نخ دندان کشیدن در اطراف بخشی از دندان که با مواد موقتی پر شده کمی دشوارتر باشد. پس برای این کار وقت بگذراید و این کار را با فشار انجام ندهید. اگر با مشکلی برخورد کردید، با دندانپزشک خود تماس بگیرید تا در صورت لزوم مواد پر کردنی دندان را مجددا شکل دهد.
دندان خود را روکش کنید
عصب کشی قسمت داخلی دندان را از بین برده و ساختار دندان ضعیف می‌کند. به همین دلیل ، تقریباً در تمامی موارد، لازم است بعد از عصب کشی، برای محافظت از دندان و جلوگیری از آسیب دیدگی آن دندانتان را روکش کنید. روکش کردن دندان معمولاً در یک روند جداگانه، و هنگامی که دندان و دهان کاملا التیام پیدا کرد انجام می‌شود.
در صورت بروز ناراحتی آن را مدیریت کنید
با وجود روش‌های پیشرفته مدیریت درد، انجام عصب کشی دیگر برای بیماران نگران کننده نیست. متخصصین اندو به بیماران کمک می‌کنند تا دندان‌های طبیعی خود را با روش‌های مدرن ترمیم بعد از عصب کشی حفظ کنند. متخصصان اندو همچنین از پیشرفته‌ترین روش‌های تسکین درد، از جمله آرام بخش استفاده می‌کنند تا بیماران طی آن درد نداشته و راحت و آرام باشند.
برای رفع ناراحتی و کاهش التهاب خود از داروهای مسکن استفاده کنید. داروهای ضد التهابی بدون نسخه‌ای مانند استامینوفن یا ایبوپروفن به کاهش درد ناشی از عصب کشی طی چند روز اول بعد از آن کمک می‌کنند.
چرا رعایت مراقبت‌های بعد از عصب کشی مهم است
عصب کشی روش نسبتاً شایعی است که نتایج بسیار خوبی هم از آن به دست می‌آید. از آنجا که این روش روی ساختار دندان انجام می‌شود، رعایت مراقبت‌های بعد از آن اهمیت فراوانی دارد. برای اطمینان از بهبودی سریع و موفقیت آمیز عصب کشی، نکات اساسی وجود دارند که بیماران باید آنها را رعایت کنند.
متأسفانه، برخی از بیماران بعد از عصب کشی دندان خود را به دلیل شکستگی یا ترک خوردن، از دست می‌دهند. اگر بخشی از دندان که زیر لثه قرار دارد دچار شکستگی شود، هیچ راهی برای نجات دندان وجود ندارد و باید آن را خارج کرد. برای محافظت از اکثر دندان‌ها بعد از عصب کشی به روکش احتیاج است. در صورتی که روکش کردن دندان عصب کشی شده را خیلی به تعویق بیاندازید، خطر شکستگی این دندان‌ها افزایش پیدا می‌کند.