مقدمه
ممکن است در هنگام حرف زدن با دیگران متوجه بوی بد دهان خود شوید و در صدد رفع آن برآیید. درمان بوی دهان ساده است و به ندرت نیاز به مراجعه به پزشک دارد.در اکثر موارد بوی بد ماندگار (هالیتوزیس) بویی است که در نتیجه تجمع جرم (باکتری) در دهان ایجاد میشود. این جرم یا باکتری در نتیجه باقیماندن غذا لای دندان به شکل پلاک یا بیماری لثه تشکیل میشود، یا لایهای را در انتهای زبان فرد تشکیل میدهد. رعایت مناسب بهداشت دهان در اکثر مواقع میتواند این مشکل را حل کند. در این رابطه، مسواک زدن مرتب دندانها، تمیز کردن بین دندانها، تمیز کردن زبان، و نیز شستشوی بینی میتواند موثر باشد. سایر علتهایی که میتوانند منجر به ایجاد بوی بد ماندگار دهان شوند، نادر و غیر معمول هستند. در ادامه درمان هایی برای رفع بوی بد دهان ارائه شده است.
بوی بد دهان چیست؟
بوی بد دهان (هالیتوزیس) به این معنی است که از دهان شما هنگام تنفس یک بوی نامطبوع به مشام که هنگام نزدیک شدن دیگران به شما یا حرف زدن نزدیک با سایرین باعث رنجش فرد مقابل می شود.
چگونه فرد میتواند به بوی بد دهان خود پی ببرد؟
یک مشکل اصلی مربوط به بوی بد دهان (هالیتوزیس) این است که در اغلب مواقع تنها کسی که بوی بد باعث جلب توجه وی نمیشود، فرد مبتلا به مشکل است (در این حالت فرد به بوی دهان خود عادت دارد و این موضوع باعث میشود بوی بد دهان خود را احساس نکند). در اغلب مواقع، تنها راه برای اطلاع از این موضوع تذکر دیگران به فرد مبتلا است. به هر حال، اکثر افراد هنگام برخورد با چنین وضعیتی از تذکر دادن بوی بد دهان به خاطر حفظ ادب خودداری میکنند. به همین دلیل ممکن است شما نیاز به اعتماد به یک عضو خانواده یا دوست نزدیک خود برای بیان صادقانه و تذکر درباره بوی بد دهان خود داشته باشید.
شما میتوانید درباره بوی بد احتمالی دهان با متخصص دندانپزشک مشورت کرده و از وی بخواهید دهان شما را برای بررسی وجود هرگونه مشکل احتمالی معاینه کند. در این حالت دندانپزشک شما بطور معمول میتواند به شما درباره این موضوع در صورت وجود آن آگاهی بدهد. بیماریهای لثه یکی از مشکلات رایج هستند که منجر به ابتلای فرد به بوی بد دهان میشوند و دندانپزشک توانایی توصیه روش درمانی مناسب برای رفع مشکل لثه شما را دارد.
برخی افراد پیشنهاد میکنند از یک تست ساده که شما میتوانید بدون کمک دیگران آن را انجام دهید برای شناسایی وجود بوی بد دهان استفاده شود. در این تست شما میتوانید داخل مچ خود را لیس بزنید. سپس چند ثانیه برای خشک شدن بزاق صبر کنید. سپس بخش لیس زده شده مچ خود را بو کنید. اگر از این بخش بوی بد احساس کردید، احتمالاً شما به بوی بد دهان مبتلا هستید.
علت ها و دلایل
دلایلی که مربوط به وضعیت دهان هستند
در اکثر موارد علت بوی بد دهان (هالیتوزیس) از جرمها (باکتریها) یا باقیمانده مواد غذایی در دهان ناشی میشود. دلایل بوی بد دهان بطور تفصیلی همراه با جزئیات در ادامه بررسی خواهد شد.
تنفس بد در صبحگاه
اکثر افراد پس از خواب شبانه با مقداری بوی بد دهان مواجه میشوند. این موضوع طبیعی است و به این دلیل اتفاق میافتد که دهان فرد در طول شب خشک شده و فاقد فعالیت بوده است. این بوی بد معمولاً با افزایش ترشح بزاق پس از شروع خوردن صبحانه بر طرف میشود.
دهان خشک (خشکی دهان ناشی از فقدان ترشح طبیعی)
از علت بوی بد دهان میتوان به خشک شدن دهان به دلیل کاهش فعالیت مکانیزمهای تمیز کننده توجهه کرد در نتیجه کاهش ترشح بزاق ایجاد میشود. در عمل دلایل زیادی برای بوی بد دهان وجود دارد. رایجترین دلیل این موضوع خواب شبانه است که در بالا بررسی شد. خشکی دهان همچنین ممکن است به دلایل زیر ایجاد شود:
- به خاطر کم شدن آب بدن
- به دلیل عوارض جانبی برخی داروها (همچون داروهای ضد افسردگی)
- به عنوان یک نشانه از برخی بیماریها (همچون سندروم شوگرن)
- در نتیجه رادیو درمانی بر روی ناحیه سر و گردن
غذاها، نوشیدنیها و داروها
مواد شیمیایی موجود در غذاها میتوانند به جریان خون فرد وارد شده و سپس به واسطه تنفس از طریق ششها از بدن خارج شوند. برخی افراد با بوی بد سیر، غذاهای تند و نوشیدنیهای الکلی در تنفس خود آشنا هستند زیرا بسیاری از افراد را میتوان مشاهده کرد که به واسطه خوردن این نوع مواد غذایی و نوشیدنیها دچار بوی بد دهان میشوند. برخی از سایر انواع غذاها و داروها نیز میتوانند علت بوی بد دهان باشند . این نوع از بوی بد دهان موقتی است و به سادگی با نخوردن این نوع از مواد غذایی درمان میشود. به هر حال برخی افراد هستند که هر روز از این نوع غذاها و نوشیدنیها استفاده میکنند و در نتیجه بطور مداوم با بوی بد دهان مواجه هستند.
اگر یک دارو باعث ایجاد بوی بد دهان شما شده است با پزشک معالج خود درباره راهکارهای جایگزین برای حل مشکل مشورت کنید.
درمان
در اغلب افرادی که دارای بوی بد دهان هستند، این بوی بد ناشی از جرمها و باکتریها یا از علائم عفونت دندان و یا غذای باقیمانده در دهان فرد است. با وجودی که باکتریها باعث شکسته شدن پروتئینها و هضم مواد غذایی در دهان میشوند، در نتیجه فعالیت آنها گاز بد بو ایجاد میشود. در عمل یک یا چند مورد از موارد زیر میتوانند به جلوگیری از تجمع باکتریها، باقی ماندن مواد غذایی در دهان و ایجاد بوی بد کمک کنند:
رعایت بهداشت دهان که به همگان توصیه میشود
درمان بوی بد دهان ناشی از دهان رعایت مناسب بهداشت دهان است. به همین خاطر سعی کنید به رعایت بهداشت دهان عادت کنید و بطور خاص مسواک زدن و تمیز کردن فضای بین دندانها را فراموش نکنید.
مسواک زدن
دندانهای خود را حداقل دو بار در روز مسواک بزنید. از یک مسواک دارای موی نرم و خمیردندان حاوی فلوراید برای مسواک زدن استفاده کنید. سر مسواک شما باید به میزان کافی کوچک باشد تا امکان دسترسی شما به تمام نقاط دهان وجود داشته باشد. در هر بار سعی کنید حداقل دو دقیقه مسواک بزنید و تمام نواحی را پوشش دهید (داخل، خارج، و ناحیه روی هر دندان). در هنگام مسواک زدن توجه خاص به محل رسیدن دندانها به لثه داشته باشید. هر 3 تا 4 ماه مسواک خود را عوض کنید. مطالعات انجام شده در این حوزه نشان میدهند مسواکهای برقی با عملکرد چرخشی (که در آنها جهت مسواک زدن و حرکت سر مسواک به سرعت تغییر میکند) میتوانند بهتر از روش مسواک زدن عادی پلاکهای ایجاد شده و مواد غذایی باقیمانده را از دهان شما پاک و خارج کنند.
تمیز کردن فضای بین دندانها
فضای بین دندانهای خود را حداقل روزی یک بار تمیز کنید، اما در حالت ایدهآل بهتر است این کار را دو بار در روز انجام دهید. انجام این کار برای خارج کردن پلاکها از فضای بین دندانها لازم و ضروری است. برای انجام این کار میتوان از نخ دندان استفاده کرد. به هر حال، برخی مطالعات انجام شده نشان میدهد برسهای کوچک بین دندان میتوانند از نظر کارایی موثرتر از نخ دندان باشند. هدف از انجام این کار تمیز کردن نواحی مشخصی است که بین دندانها قرار دارد و امکان تمیز کردن آنها با استفاده از مسواک وجود ندارد. همچنین، برای تمیز کردن فضای بین دندانها (فضای داخل دندانها) از مواد غذایی باقیمانده از این روش میتوان استفاده کرد. برخی افرادی که بین دندانهای خود را قبلاً تمیز نمیکردهاند، با مشاهده حجم زیاد تکههای غذا بین دندانهای خود که هنگام انجام این کار خارج میشود، متعجب خواهند شد.
غذا و نوشیدنی
شکر و غذاهای شیرین از دلایل اصلی زیاد شدن جرم و باکتری در دهان است که برای هضم این مواد غذایی باکتریها اسید به نسبت زیاد ترشح میکنند و این اسید میتواند باعث ایجاد پوسیدگی دندان شود. غذاهای اسیدی و نوشیدنیها نیز از عوامل اصلی فرسایش دندان هستند. بنابراین، برای اجتناب از مشکلات احتمالی نکات زیر را به خاطر داشته باشید:
- مقدار استفاده از غذاها و نوشیدنیهای شیرین را محدود کنید. بطور خاص، به مقدار کم از این نوع مواد غذایی استفاده کنید.
- سعی کنید مقدار تماس مواد غذایی اسیدی با دندانهای خود را کاهش دهید. بنابراین، کمتر از نوشیدنیهای گاز دار (همچون آب گاز دار) و آبمیوه های گاز دار استفاده کنید، زیرا این مواد غذایی اسیدی هستند. در این ارتباط شاید بتوانید مقدار مصرف این نوشیدنیها را به یک بار در روز کاهش دهید. به جای این مواد غذایی، شما میتوانید نوشیدنیهای دارای اسید کمتر همچون آب، شیر، چای، یا قهوه (بدون شکر) را برای جلوگیری و درمان پوسیدگی دندان انتخاب کنید.
- نوشیدنیهای اسیدی همچون نوشیدنیهای گاز دار را سریع بخورید. سعی کنید از پخش شدن این مواد در اطراف دهان جلوگیری کنید یا هنگام خوردن آنها نفس خود را برای چند لحظه حبس کنید.
- دندانهای خود را حداقل یک ساعت پس از خوردن یا آشامیدن انواع مختلف مواد غذایی به خصوص مواد غذایی اسیدی و نوشیدنیها مسواک بزنید (برای اطلاع از دلایل انجام اینکار میتوانید توضیحات بالا را مطالعه کنید).
- دندانهای خود را تا یک ساعت پس از استفراغ کردن مسواک نزنید، زیرا اسید معده بخشی از استفراغ شما است که با مسواک زدن در دهان پخش میشود.
سایر نکات عمومی
سایر نکاتی که برای حفظ سلامت دندان و لثه شما اهمیت دارند عبارتند از:
- اگر سیگار میکشید، سعی کنید آن را ترک کنید. سیگار کشیدن ریسک ابتلا به مشکلات و بیماریهای لثه را افزایش میدهد.
- اگر کودک شما نیاز به دارو دارد، تا حد ممکن از داروهای بدون شکر استفاده کنید.
- از معاینههای دندانپزشکی در فواصل زمانی مشخص و بطور منظم استفاده کنید (بطور عادی این معاینهها میتواند سالی یک بار انجام شود). دندانپزشک شما میتواند ایجاد پلاک در دهان شما را شناسایی کرده و جرمهای احتمالی ایجاد شده را از دهان شما خارج کند. شناسایی به موقع بیماریها و مشکلات لثه میتواند به درمان مناسب آن و جلوگیری از بدتر شدن شرایط کمک کند.
استفاده از دهانشویه
برای حفظ سلامت دهان خود هر روز از دهانشویه استفاده کنید. مواد شیمیایی موجود در دهانشویه میتوانند به از بین رفتن جرم (باکتری) و خنثی کردن تاثیر موادی که باعث ایجاد بوی بد دهان میشوند، کمک کنند. توصیه یک نوع از دهانشویه که دارای موثرترین عملکرد در دهان باشد، در عمل دشوار است. برخی از بررسیهای کلینیکی نشان میدهد استفاده ترکیبی از دهانشویهها میتواند برای از بین بردن بوی بد دهان موثر باشد. دهانشویهها حاوی موادی همچون کلر هگزیدین، ستیل پریدنیوم کلوراید، کلرین دی اکسید، زینک کلرید و تریکلوسان هستند. انواع مختلف دهانشویه بطور معمول حاوی یک یا چند مورد از این مواد هستند و علاوه بر این برای عملکرد بهتر دارای اجزای دیگری نیز میباشند.
تمیز کردن زبان
پشت زبان خود را هر روز تمیز کنید. برخی افراد این کار را با استفاده از یک مسواک نرم خوابانده شده در دهانشویه (نه خمیردندان) انجام میدهند. یک راه سادهتر و بهتر خرید یک برس پلاستیکی مخصوص برای تمیز کردن زبان از داروخانه است. با استفاده از این وسیله میتوان زبان را به راحتی تمیز کرد. یک بررسی انجام شده در سال 2006 نشان میدهد «استفاده از برس تمیز کننده زبان یا سایر ابزارهای موجود برای انجام این کار میتواند دارای اثربخشی بیشتر در مقایسه با استفاده از مسواک به عنوان ابزاری برای کنترل بوی بد دهان افراد بزرگسال باشد».
آدامس جویدن
برخی افراد از انواع بدون شکر آدامس پس از صرف غذا استفاده میکنند. مشخص نیست که جویدن آدامس تا چه اندازه میتواند باعث کاهش بوی بد دهان شود، اما مطمئناً جویدن آدامس میتواند منجر به افزایش ترشح بزاق شود. در عمل بزاق دهان میتواند به عنوان تمیز کننده دهان عمل کند و مواد غذایی باقیمانده در دهان را از بین ببرد.
اگر شما از دندان مصنوعی استفاده میکنید و با این وجود با مشکل بوی بد دهان مواجه هستید، احتمالاً دندان مصنوعی خود را به نحو صحیح تمیز نمیکنید. برای حل این مشکل میتوانید از دندانپزشک متخصص ساخت دندان مصنوعی خود راهنماییهای لازم برای تمیز کردن دندانهای مصنوعی را دریافت کنید.
مراجعه به پزشک
اگر شما همه کارهای لازم را در این رابطه انجام دادید و بوی بد دهان شما بر طرف نشده است، با پزشک معالج یا دندانپزشک خود تماس بگیرید. در این حالت ممکن است نیاز به انجام تستهای لازم برای بررسی مشکل وجود داشته باشد که در این حالت احتمالاً بوی بد دهان ناشی از مشکلاتی است که کمتر شایع هستند.
نتیجه گیری
همانطور که ملاحظه کردید رعایت بهداشت اولین درمان این بیماری است. در صورتی که به تمامی نکات بالا توجه کرده و بهبودی حاصل نشد، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.