اگر شما به بیماری لثه مبتلا باشید، ممکن است هنگامی‌که دندانهای خود را مسواک می‌زنید، لثه‌های شما خونریزی کند و یا دهان شما بوی بدی داشته باشد. این علائم مربوط به مراحل اولیه بیماری لثه است که تحت عنوان بیماری‌های لثه شناخته میشود. اگر بیماری‌های لثه به موقع درمان نشود، ممکن است باعث ایجاد حالت پیشرفته‌تری از بیماری لثه شود که آن را پریودنتیت می‌نامند. از بیماری های دیگر لثه کیست لثه میباشد که در ادامه به طور مفصل درمورد آن بحث خواهیم کرد.
با شنیدن اسم کیست ممکن است نگران شوید، با این حال کیست لثه که در زیر یا روی آن بوجود می آید، عوارض آنچنانی ندارد و جزو بیماری هایی است که هم در نوزادان و هم در بزرگسالان دیده می شود که به ندرت عفونی شده و نیاز به جراحی لثه پیدا می کند.
کیست لثه چیست؟
کیست لثه یک کیست سطحی کوچک است که در غشای مخاطی دهان ایجاد میشود و همانطور که از اسم آن مشخص است، یک ضایعه استخوانی آلئولار نیست.
کیست لثه یک کیسه یا توده تشکیل شده در زیر پوست یا در استخوان است. این کیست میتواند خالی بوده یا حاوی مایع باشد. همچنین کیست یک عامل سرطانی نیست. کیست در عمل یک نوع بافت خاص است که به آن بافت پوششی یا اپیتلیوم گفته میشود. این نوع از بافت بطور معمول در لایه های رویی بدن همچون پوست یا داخل دهان ایجاد میشود. کیستها ممکن است از سلولهای پوششی تشکیل شوند و با حرکت به لایههای زیرین بدن شروع به تکثیر کنند.
کیستهای دهانی در سر یا گردن مشاهده میشوند. در عمل این نوع کیست میتواند در استخوان فک، یا در بافتهای نرم همچون غدد بزاقی، پوست یا داخل دهان ایجاد شود. در عمل انواع بسیار زیادی از کیست وجود دارد.گاهی اوقات یک کیست استخوان فک در بافتی ایجاد میشود که دندانها را میسازد. به این نوع کیست در اصطلاح کیست ادونتوژنیک گفته میشود. این نوع از کیست فک میتواند به میزانی رشد کند که باعث حرکت و جابجایی دندان از موقعیت صحیح آن و ایجاد مشکل در عمل گاز گرفتن و جویدن غذا شود.
یک کیست ادونتوژنیک بزرگ همچنین میتواند منجر به ضعیف شدن فک شود. در این حالت کیست تشکیل شده جایگزین بافت سخت استخوان میشود و باعث میشود احتمال شکستگی فک بیشتر شود. استخوان فک در صورت ایجاد این نوع کیست میتواند متورم شده، عفونت کرده و دردناک شود. یک نوع از کیست ادونتوژنیک به نام ادونتوژنيک کراتوسيست با سرعت بسیار زیاد رشد میکند. به همین خاطر درمان این نوع کیست دشوار است و بیشتر از سایر موارد کیستها امکان بازگشت و عود مجدد آن وجود دارد. افرادی که دارای یک مشکل ارثی به نام سندروم مادرزادی سلولهای بنیادی هستند به احتمال بیشتر به این نوع کیست مبتلا میشوند.
رایجترین نوع کیستهایی که در دهان ایجاد میشوند کیست پری آپیکال است. این نوع کیست در نتیجه ایجاد عفونت در پالپ یا عصب دندان ایجاد میشود. پوسیدگی دندان علت اصلی شکلگیری این نوع خاص از کیست است. یک کیست دنتیگروس در تاج دندان زمانی ایجاد میشود که هنوز تاج در دهان ظاهر نشده است. این نوع کیست میتواند منجر به تحلیل رفتن ریشههای دندانهایی شود که در ناحیه مورد نظر به تازگی در آمدهاند.
در عمل دو نوع کیست لثه وجود دارد:
- کیست لثه نوزادان
- کیست لثه بزرگسالان
کیست لثه نوزادان
کیست لثه نوزادان یک نوع کوچک، سطحی و کراتینه است که بر روی بافت لثه نوزادان ظاهر میشود. در عمل امکان مشاهده این نوع کیست تقریباً بین 50% نوزادان وجود دارد. کیست لثه همزمان با ترکیدن آن در دهان ناپدید میشود و به خاطر همین ویژگی به ندرت به آن توجه شده یا از آن نمونهبرداری میشود.
علت ها و دلایل کیست لثه در نوزدان
این نوع کیست از بقایای لایه دنتال لامینا ایجاد میشود.
انواع تشخیص
مروارید اپشتاین
ندول بن
ویژگی ها
کیست لثه نوزادان با اندازه کوچک به صورت جوشهای سفید متعدد بر روی بافت داخل دهان ایجاد میشود
قطر این کیستها معمولاً بیش از 2 تا 3 سانتیمتر بر قطر دایره نیست
کیست آرواره > کیست فک پایین
ویژگیهای امراض بافتی
بررسی یک کیست لثه سالم و دست نخورده نوزاد در این حالت وجود کیست نازک و مسطح مخاطی را بر روی پوست نشان میدهد
این موضوع نشان دهنده وجود کیست است
حفره کیست دارای آثار باقیمانده کراتین است
در این حالت ممکن است کودک با مشکلات تغذیه نیز مواجه باشد
درمان کیست لثه نوزادان و بهبود آن
هیچ درمانی برای کیست لثه نوزادان وجود ندارد زیرا آسیب ایجاد شده خود به خود با ترکیدن کیست بر طرف میشود و جای آن بر روی غشای مخاطی باقی نمیماند.
این نوع کیست به ندرت پس از سه ماهگی نوزاد مشاهده میشود.
مروارید اپشتاین چیست؟
در این حالت بقایای مخاطی در قسمت برجستگی کام مشاهده میشود.
برجستگیها مشاهده شده معمولاً در ناحیه پالاتین است.
درمان مروارید اپشتاین
هیچ درمان خاصی برای علت کیست دندان نوزادان لازم نیست. این نوع از کیستها در طول چند هفته پاره شده و جمع میشوند. در برخی موارد، کیستهای لثه ممکن است ناپدید شده و دوباره در طول شش ماه اول پس از تولد عود کنند. در صورتی که این کیست باعث ایجاد مشکل در غذا خوردن شود یا به نظر برسد کودک درد دارد، با متخصص اطفال در این رابطه مشورت کنید.
ندول بن چیست؟
این مشکل ناشی از بزاق مخاطی در قسمت برجستگی کام است.
این مورد در سقف دهان در محل تلاقی بافت نرم و سخت ایجاد میشود که در اکثر مواقع در قسمت جلو و گاهی نیز در بخش عقب دهان مشاهده میشود.
کیست لثه بزرگسالان
کیست لثه بزرگسالان یک ضایعه غیر معمول است. این نوع کیست در بافت نرم اطراف دندانها ایجاد میشود.
منشاء:
کیست لثه افراد بزرگسال ناشی از تجدید ساختار لایه مینای دندان است.
به چه علت کیستهای دندانی تشکیل میشوند؟
کیست دندانی میتواند در بالای ریشههای دندان مرده ایجاد شود. این نوع کیست همچنین میتواند در اطراف تاج دندان (و ریشهها) در دندانهای از بین رفته ایجاد شود. اکثر کیستها به این علت تشکیل میشوند که دندان محل ایجاد کیست مرده است (به خاطر عفونت یا آسیب). سایر انواع کیست به دلیل یک اشتباه در مسیر رشد دندان میتوانند ایجاد شوند (شامل ناتوانی دندان برای رشد صحیح در دهان). به ندرت، کیستهای دندانی بخشی از یک سندروم ژنتیکی هستند و کیستهای ژنتیک دارای علائمی متفاوت از این نوع کیستها هستند (مثل سندروم گورلین). دندانپزشک یا متخصص جراح دهان میتوانند توضیحات بیشتری درباره انواع کیست در اختیار شما قرار دهند.
همه دندانها میتوانند محل ایجاد کیستهای دندان باشند. اکثر افراد فقط با یکی از این کیستها در هر بار مواجه میشوند، اما برخی افراد استعداد بیشتری برای ابتلا به این کیستها دارند که دلیل آن شرایط خاص دندانهای فرد یا وجود ویژگیهای ارثی است که کیستهای دندان بخشی از علائم آن هستند.
علائم کیست دندان
کیست دنداناغلب میتواند در نتیجه ایجاد صدمه یا آسیب در دندان تشکیل شود، اما در بسیاری از مواقع پوسیدگی دندان باعث ایجاد یک سوراخ در دندان میشود که معمولاً نقطه شروع یک عفونت است. ایجاد پلاک در دهان در نتیجه تمیز نکردن دندانها و تغذیه غیر سالم و ایجاد باکتری به خاطر شکر موجود در برخی از غذاها باعث ایجاد اسید در دهان میشود که میتواند منجر به آسیب رسیدن به مینا و عاج دندان شده و در نهایت پالپ داخلی دندان را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
افراد بیمار میتوانند از ایجاد علائم کیست دندان خود با مراقبت روزانه موثر از سلامت دهان، جلوگیری کنند که این مراقبت میتواند شامل فعالیتهایی همچون مسواک زدن و استفاده از نخ دندان و نیز استفاده بیشتر از میوه ها و سبزیجات در رژیم غذایی باشد. رعایت این اصول میتواند به حفظ سلامت کلی فرد کمک کند. پلاک و باکتری معمولاً هر روز بر روی دندان ایجاد میشود و بطور خاص دسترسی به آنها در انتهای دهان دشوارتر و سختتر است.
تشخیص بیماری
معمولاً افراد مبتلا زمانی متوجه ایجاد یک کیست دندان میشوند که دندان آنها عفونی شده و ورم میکند. دندانپزشک ممکن است به شما درباره ایجاد یک کیست پس از معاینه دندانها یا رادیولوژی فک اخطار دهد. در این حالت کیستها در نواحی تاریکتر یا سوراخها مشاهده میشوند. برخی افراد ممکن است تنها زمانی به وجود کیست در دهان خود پی ببرند که در نتیجه یک آسیب، فک آنها دچار شکستگی شود. در این حالت فک فرد به خاطر ایجاد کیست ضعیف میشود.
ایجاد تورم لثه و آبسه به خاطر کیست، عفونت جدی برای بیمار به همراه دارد که نیازمند معاینه فوری توسط دندانپزشک است. در حالتهای نادر ممکن است شما اطلاعی از ورم نداشته باشید. با این وجود، این عفونت معمولاً با درد جدی، ایجاد ورم در لثه یا حتی صورت و گردن، و نیز گاهی اوقات بوی نامطبوع یا مزه بد در دهان همراه است. ورم یا آبسه میتواند داخل یا نزدیک کیست دندان ایجاد شود که در این نقطه مشکلات احتمالی بعدی قابل مشاهده است. کیست دندان الزاماً عفونی نیست و میتواند به آرامی در طول چند ماه یا حتی چند سال بدون هر گونه علامت خاص رشد کند.
انواع کیست دندان
در عمل بسیاری از انواع مختلف کیست دندان وجود دارند، اما پنج عدد از رایجترین این کیستها شامل موارد زیر هستند:
- کیست پری اپیکال: این نوع از کیست در اطراف نوک ریشه یک دندان تشکیل میشود که معمولاً علت ایجاد آن به خاطر عفونت در دندان میباشد. اگر یک دندان آسیبدیده مورد بیتوجهی قرار گرفته یا فقط با استفاده از آنتی بیوتیکها درمان شود، این امکان وجود دارد که در اطراف ریشه دندان کیست ایجاد شود. یک کیست پری اپیکال درمان نشده میتواند منجر به ایجاد آسیب استخوانی جدی در دندان شود. دندان آسیبدیده در این حالت باید عصب کشی شده یا کشیده شود.
- کیست دنتیگروس: این نوع کیست در اطراف دندانی که هنوز در نیامده همچون دندان عقل نهفته ایجاد میشود و باعث ایجاد آسیب برای استخوان فک در ناحیه مورد نظر میشود. در عمل یک کیست دنتیگروس ایجاد شده در اطراف دندان عقل را با کشیدن دندان عقل و همچنین جراحی دندان عقل میتوان درمان کرد.
- کیست پریودنتال طرفی: این نوع از کیست یک مشکل پیشرفته است که معمولاً از طریق رادیولوژی دندان تشخیص داده میشود و در حالت عادی بدون ایجاد درد خاص باعث از بین رفتن استخوان میشود. این نوع کیست از طریق انجام عمل جراحی بر روی صندلی دندانپزشکی درمان میشود.
- کیست باقیمانده: این نوع از کیست یک نوع کیست پری اپیکال است که پس از کشیدن دندان باقی میماند و امکان درمان آن از طریق عمل جراحی بر روی صندلی دندانپزشکی وجود دارد.
- کیست رویشی دندان: این کیست معمولاً بر کودکان تاثیر میگذارد و زمانی ایجاد میشود که دندان کودک در حال رویش از استخوان فک است و سعی میکند از بافت لثه عبور کند. این نوع کیست معمولاً نیازی به درمان ندارد و با رویش کامل دندان در دهان خود به خود درمان میشود.
عوارض کیست دندان چیست؟
کیست دندان میتواند مشکلات متعدد برای فرد به همراه داشته باشد ولی با این وجود برخی از کیستها برای ماهها یا حتی سالها شناسایی و تشخیص داده نمیشوند. بسیاری از کیستها زمانی مشکل ایجاد میکنند که یکی از شرایط زیر اتفاق بیفتد:
- عفونی شدن کیست (که باعث ایجاد درد یا ورم میشود)؛
- کیست به آرامی با بخشی از بافت استخوان جایگزین شود (این موضوع میتواند باعث ضعیف شدن استخوان فک شود)؛
- تحت فشار قرار دادن دندان و ساختارهای آن به واسطه ایجاد کیست؛
- جلوگیری از عملکرد عادی دندان و بافت دهان.
درمان کیست لثه در بزرگسالان
- رایجترین و موثرترین روش درمانی برای کیست ایجاد شکاف در کیست یا خارج کردن آن است. قبل از خارج کردن کیست، دندانپزشک یا جراح دهان معمولاً از کیست نمونهبرداری میکند. در نمونهبرداری یک بخش کوچک یا یک قطعه از کیست به عنوان نمونه برداشته میشود. این نمونه از کیست برای یک آزمایشگاه ارسال میشود تا بر روی آن بررسیهای لازم انجام شود و ویژگیهای کیست تشخیص داده شود.
جراحی کیست لثه
قبل از خارج کردن هر نوع کیست، جراح باید شناخت مناسب از کیست و بافت اطراف آن داشته باشد. اگر کیست در نتیجه ریشه آسیب دیده دندان یا عفونت در پالپ دندان ایجاد شده باشد، ابتدا باید آسیب و عفونت ایجاد شده قبل از جراحی کیست برطرف شود. جراحی کیست فرآیندی است که همراه با درمان آنتی بیوتیک انجام میشود و برای انجام آن باید عفونتهای موجود کاملاً ریشه کن شده و خطر تشکیل مجدد کیست در آینده کاهش پیدا کند.
کیستهایی که شکلگیری آنها به خاطر عفونت ایجاد شده در ناحیه ریشه نیست نیز ممکن است نیاز به عمل جراحی برای برداشتن و خارج کردن داشته باشند. در این موارد، خارج کردن کیست تا حدودی پیچیدهتر است، زیرا این کیستها معمولاً از طریق رادیولوژی شناسایی میشوند و سپس لازم است با استفاده از عمل جراحی از استخوان فک خارج شوند. استفاده از این روش درمانی فقط زمانی توصیه میشود که این کیستها ناراحتی زیادی را در ناحیه فک ایجاد کنند، زیرا در هنگام جراحی لازم است یک بخش کوچک از استخوان فک برداشته شود و این موضوع میتواند تاثیرات مخرب و جدی بالقوه برای سلامتی دندان فرد مبتلا به همراه داشته باشد.
کیست در دهان نوزدان معمولاً نشانه ی مشکلی جدی نیست، ولی در بزرگسالان تشکیل کیست لثه دندانی می تواند نشانه ی خطر باشد و باید با جراحی و سایر روش ها نسبت به درمان آن اقدام کرد تا این کیست ها عفونی نشوند و سلامت دهان و دندان فرد با مشکل روبرو نشود.