روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید، یک بیماری سیستمیک و مزمن است که باعث تخریب غضروف و ایجاد ضایعات استخوانی می‌شود. این بیماری معمولا در سنین 30 تا 50 سالگی بروز میکند و در زنان شایع‌تر است.
آرتریت بصورت قرینه است، یعنی اگر یک زانو یا دست درگیر باشد، به احتمال زیاد طرف مقابل نیز درگیر می شود. در برخی افراد، بیماری از شدت کمی برخوردار بوده و با حداقل ضایعات مفصلی، در مدتی کوتاه همراه می‌باشد، ولی در برخی دیگر ضایعات پیشرونده و مزمن، به صورت پلی آرتریت می‌باشد و باعث اختلال در عملکرد مفاصل می‌شود.
علائم و نشانه ها
نشانه‌های روماتیسم مفصلی و شکل پیشرفت آن، از فردی تا فرد دیگر متفاوت است و می تواند روز به روز تغییر کند.
– در مفصل مورد حمله، التهاب، گرمی، درد، سفتی و کاهش دامنه‌ی حرکات رخ می‌دهد. بیشتر مفاصل دست (مانند بند انگشتان)، مچ دست، آرنج، زانوها، مچ پا و مفاصل پا مبتلا می‌شوند.
البته مفاصل بزرگ‌تر مانند مفاصل شانه و لگن نیز ممکن است درگیر شوند. با گذشت زمان طولانی، اغلب مفاصل مهره‌های گردنی نیز مبتلا می‌شوند. معمولاً حداقل دو تا سه مفصل در دو نیمه ی راست و چپ بدن؛ به شکل قرینه درگیر هستند.
– از آنجایی که روماتیسم یک بیماری سیستمیک است و قسمت‌های دیگر بدن را نیز میتواند درگیر کند، ممکن است نشانه‌های عمومی نیز مانند خستگی، کم خونی، کاهش اشتها، تب با درجه‌ی پایین، بدحالی، کاهش وزن، احساس ضعف و کم انرژی بودن نیز وجود داشته باشد.
از علایم درگیری دیگر اعضای بدن می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
– درگیری عضلات اطراف مفاصل به شکل آتروفی (لاغری و تحلیال) این عضلات
– تشکیل ندول (گره)های زیر پوستی در اطراف مفاصل که قابل لمس و مشاهده هستند. تخریب عروق ظریف پوستی و خونریزس زیرپوستی و به وجد آمدن مناطق کبود و ارغوانی رنگ در پوست نیز ممکن است دیده شود.
– این بیماری میتواند بر عروق قلب، دریچه های قلبی و عضلا قلبی اثر گذارد. سکته ی قلبی در مبتلایان به روماتیسم نسبت به افراد غیرمبتلا، بیشتر است. همچنین ممکن است در این بیماری مایع در پرده‌ی دور قلب تجمع کند (پری‌کاردیال افیوژن) که میتواند غلایم خفیف تا شدیدی ایجاد نماید.
– ریه‌ها در این بیماری می‌توانند به چند شکل مختلف درگیر شوند. ممکن است در پرده‌ی دور ریه‌ها آب جمع شود (پلورال افیوژن). ممکن است در پرده‌ی دور ریه‌ها التهاب ایجاد شود یا این پرده ها دچار تغییر بافت و سفتی شوند (فیبروز پلورال).
– دستگاه گوارش معمولاً به طور مستقیم تحت تأثیر این بیماری قرار نمی‌گیرد. ممکن است در اثر بیماری شوگرن، خشکی دهان به وجود آید. گاهی هم داروهایی که برای درمان روماتیسم مفصلی تجویز می‌شوند، عوارضی در دستگاه گوارش ایجاد می‌کنند.
– کلیه‌ها ممکن است در بیماری شدید و طول کشیده درگیر شوند و در آنها پروتئین رسوب کند (آمیلوئیدوز). گاهی هم عوارض داروهای مصری در روماتیسم، به کلیه‌ها آسیب می‌زند.
– درگیری التهابی عروق میتواند در هر عضوی از بدن مشکل ایجاد کند. ولی شایع‌ترین آن پوست است که به صورت کبودی یا زخم نمایان می‌شود.
– کم‌خونی عارضه‌ای شایع در روماتیسم مفصلی است.
– در نتیجه ی تغییر شکل و بدشکلی مفاصل تخریب شده، میتواند موجب تحت فشار قرار گرفتن رشته‌های عصبی شود. مانند ایجاد سندرم تونل کارپال در مچ دست که در نتیجه‌ی به دام افتادن عصبی که از مچ دست عبور میکند، در بدشکلی‌های مفاصل آن منطقه، درد در مچ به وجود می‌اید. گاهی فشار بر عصب میتواند سبب از بین رفتن آن شود که عوارض بد و جبران ناپذیری خواهد داشت.
– معمولاً در روماتیسم، چشم‌ها دچار خشکی و التهاب می‌شوند که به علت التهاب غدد اشکی است و به آن سندرم شوگرن گفته می‌شود.
قسمت‌های دیگر چشم مانند سفیدی چشم نیز می‌توانند درگیر التهاب شوند. گاهی نظارت متخصص چشم، الزامی است.
مشکلات همراه در روماتیسم مفصلی
در فرد مبتلا به روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید احتمال وجود مشکلات خاصی بیش از افراد عادی است که عبارتند از
بیماری های قلبی عروقی مانند حمله قلبی که هم میتواند به علت افزایش فشار خون و کاهش سطح فعالیت بدنی در این بیماران باشد و هم میتواند به علت مصرف داروهایی باشد که بیمار مجبور به استفاده از آنها است.
کم خونی
عفونت مفصلی یا عفونت در دیگر نقاط بدن که هم میتواند به علت خود بیماری ایجاد شود و هم به علت مصرف داروهایی باشد که بیمار مصرف میکند.
پوکی استخوان که هم میتواند به علت خود بیماری ایجاد شود و هم به علت مصرف داروهایی باشد که بیمار مصرف میکند. همچنین بیمار مبتلا به روماتیسم مفصلی به علت وجود درد فعالیت بدنی کمی دارد و همین کاهش فعالیت بدنی میتواند موجب بروز پوکی استخوان یا استئوپروز شود.
پارگی تاندون های پشت مچ دست
جابجایی و دررفتگی مهره های بالایی گردن و بدنبال آن فشار به نخاع و بروز علائم عصبی