دندان مصنوعی جایگزینهای ثابت یا متحرک دندان است. استفاده از دندان مصنوعی هنگامی ضروری میشود که دندان و ریشههای آن آسیب جبران ناپذیری دیده باشند و دندان از بین رفته یا باید کشیده شود. دندانپزشکان مدتهاست که میدانند دندان دائمی که از بین رفته است باید تعویض شود وگرنه دندانهای هردو طرف حفر خالی به تدریج به سمت شکاف کج میشوند و دندانهای موجود در فک شروع به حرکت به سمت آن میکنند.
فناوری مدرن پیشرفتهای چشمگیری را در مواد مورد استفاده در ساخت دندان مصنوعی و تکنیکهای یشرفتهای برای قرار دادن آنها در دهان ارائه داده است. رزینهای پلاستیکی مصنوعی و آلیاژهای فلزی سبک باعث شده است که دندانها با دوامتر و طبیعیتر به نظر برسند. طراحی بهتر منجر به تولید دندانهای مصنوعی کارآمدتر شده که جویدن را برای بیمار راحتتر کرده است. در دهه 1980 فناوری برای ایجاد نسل بعدی پروتزهایی ساخته شد که بطور دائم به استخوانهای موجود در فک متصل میشوند. این پروتزهای جدید که به نام ایمپلنت نیز شناخته میشوند توسط دندانپزشکان تخصصی به نام دنتوریست تهیه میشوند.
ساخت انواع دندان مصنوعی به چه صورت است؟
اصطلاح دندان مصنوعی طیف وسیعی از گزینههای دندان مصنوعی را در بر میگیرد. این طیف میتواند از یک دندان جایگزینی که به دندانهای پایه وصل میشود تا یک مجموعه کامل از دندانهای مصنوعی روی پایه اکریلیک را شامل شود. لازم است با دندانپزشک خود صحبت کنید تا بتوانید بهترین نوع دندان مصنوعی را که برای شما مناسب است انتخاب کنید. در زیر برخی از اطلاعات در مورد انواع اصلی دندان مصنوعی وجود دارد تا بتوانید انتخابهای خود را بشناسید و یک تصمیم آگاهانه بگیرید.
پروتزهای کامل
اگر تمام دندانهای خود را از دست دادهاید، خواه به دلیل آسیب دیدگی، عفونت دندان، پریودنتیت یا هر مشکل دیگری، به یک دندان مصنوعی کامل نیاز دارید.
پروتزهای کامل دندان مصنوعی بر روی صفحهای قرار میگیرند که بر روی لثههای شما به طور صحیح و مناسب سوار شوند و در صورتی که از دندان مصنوعی فوقانی استفاده کنید، روی سقف دهان شما به خوبی جای بگیرند. این صفحه معمولاً از جنس آکریلیک به رنگ صمغ ساخته میشود اما قسمت داخلی آن را میتوان از فلز ساخت. ‘لثه’ به اندازه کافی از دندان فاصله دارد که هنگام لبخند زدن لبه آن قابل مشاهده نباشد.
هنگامی که پایه به خوبی در دهان جا بگیرد، مکش طبیعی آن را در جای خود نگه میدارد. اما با گذشت زمان، استخوان فک شما تغییر شکل مییابد و در نهایت صفحه شل میشود. از چسب دندان مصنوعی میتوان برای مدتی استفاده کرد. همچنین یک لاینر سیلیکونی نرم نیز میتواند کمک کند که با دندان مصنوعی قدیمی خود برای مدت طولانیتری احساس راحتی کنید اما بعد از گذشت پنج سال یا بیشتر باید یک دندان مصنوعی جدید از دندانپزشک خود بگیرید یا دندان موجود خود را ترمیم کنید
دندان مصنوعی تکهای
دندان مصنوعیهای تکهای زمانی استفاده میشوند که بعضی از دندانهای طبیعی هنوز وجود دارند. آنها با دقت توسط تکنسین دندانپزشکی ساخته میشوند تا بتوانند بین دندانهای باقی مانده قرار بگیرند و به آنها قفل شوند. دندان مصنوعی و لثه هم رنگ دندان ئ لثه طبیعی شما هستند تا بتوانند با آنها مطابقت خوبی داشته باشند.
اگرچه تسمههای فلزی به گونه ای طراحی شدهاند که ممکن است بسیار کوچک و ناچیز باشند، اما بسته به موقعیت قرارگیری آنها ممکن است در هنگام صحبت کردن قابل مشاهده باشند. گیرههای دندان مصنوعی تکهای را میتوان از یک ماده به رنگ دندان تهیه کرد اما این ماده به اندازه فلز قوی نیست.
دندان مصنوعی تکهای به طور سنتی از مواد سفت و سخت مانند اکریلیک یا فلز ساخته میشوند. اما اخیراً پروتزهای انعطافپذیری به بازار معرفی شدهاند که میتوانید اطلاعات بیشتری را در مورد آنها در زیر بخوانید.
دندان مصنوعی متحرک
دندان مصنوعیهای سنتی، تکهای و کامل، به گونهای طراحی شدهاند که قابل جابجایی هستند. برای تمیز کردن پروتزهای کامل ممکن است نیاز باشد به طور کامل از دهان خارج شوند، در حالی که پروتزهای تکهای معمولاً برای مدت طولانیتری در دهان میمانند و مانند دندانهای طبیعی مسواک میشوند. یک دندانپزشک میتواند در مورد روش تمیز کردن دقیق و موارد بهداشتی که باید رعایت کنید دستورالعملهایی را به شما توصیه کند.
متحرک بودن این دندانهای مصنوعی به این معنا است که ممکن است از جای خود خارج شوند، به خصوص هنگام خوردن غذاهایی که نیاز به نیروی زیدی برای گاز زدن دارند. به همین دلیل، دندانپزشکان اغلب به بیماران توصیه میکنند از خوردن برخی غذاهای سخت، چسبناک و جویدنی خودداری کنند.
بیماران ممکن است از چسب دندان استفاده کنند که به ایمنتر نگه داشتن دندانهای مصنوعی کمک میکند. چسب دندان ممکن است امکان استفاده از غذاهای بیشتر را فراهم کند، اما استفاده از آن میتواند حس دهانی بدی ایجاد کند.
دندان مصنوعی ثابت: ایمپلنت
ایمپلنت دندان یک روش دائمی و همه کاره برای جایگزینی هر تعداد دندان از دست رفته است. یک پیچ فلزی به استخوان فک وارد میشود تا ریشه دندان تثبیت شود. سپس یک تاج مصنوعی، بریج یا اوردنچر مصنوعی روی آن کاشته میشود.
اگرچه اغلب از ایمپلنت برای یک یا چند دندان از دست رفته استفاده میشده است، اما در حال حاضر ما میخواهیم بدانیم که ایمپلنت چگونه میتواند تمام دندانهای از دست رفته را ساپورت کند.
پروتزهای ثابت توسط ایمپلنتهای دندانی وارد شده در فک به صورت ایمن نگهداری میشوند. این مسئله یکی از نگرانیهای بزرگی را که بسیاری از مردم در مورد دندان مصنوعیهای کامل معمولی دارند از بین میبرد. این که آنها در جای خود قرار بگیرند و از دهان خارج نشوند، به خصوص در فک پایین که در آن تعداد زیادی دندان برای نگه داشتن آنها وجود ندارد.
میتوان یک دندانهای یک فک را به طور کامل با ایمپلنت دندان جایگزین کرد اما این روش به طور معمول به 8-10 ایمپلنت در هر فک نیاز دارد. بنابراین هزینه آن بسیار زیاد خواهد بود.
پروتزهای پشتیبانی شده با ایمپلنت
یک دندان مصنوعی پشتیبانی شده با پشتیبانی از استحکام ایمپلنت برای حمایت و ایمنسازی دندانهای مصنوعی کامل استفاده میکند. این پروتزها ثابت و دائمی هستند و هرگونه فشار ناشی از خوردن غذا به جای لثهها به ایمپلنت منتقل میشود.
با داشتن یک پروتز پشتیبانی شده با ایمپلنت میتوانید بین 4 تا 6 ایمپلنت در هر فک استفاده کنید. این پروتزها میتوانند به جایگزین مناسبتری برای ایمپلنتهای سنتی تبدیل شوند. اوردنچر با استفاده از یك نوار فلزی كه در آن تمام ایمپلنتها یا اتصالات جداگانهای برای هر ایمپلنت متصل میشود، روی ریشه پروتز متصل میشوند.
پروتز نگهدارنده ایمپلنت
با استفاده از یک پروتز نگهدارنده ایمپلنت میتوان یک اوردنچر متحرک را با حداقل دو ایمپلنت متصل کرد. هدف از کاشت این دندانهای مصنوعی این است که دندانها را در جای خود نگه دارید تا فشار ناشی از گاز گرفتن و جویدن را به خود جذب کند. هرچند هنوز هم لثهها بیشتر فشار را میگیرند. این پروتز میتواند برای افرادی که تراکم استخوان کافی برای کاشت منظم ایمپلنت ندارند، اما هنوز به دنبال یک روش ترمیم دائمی میگردند، گزینه خوبی باشد.
معمولاً یک پروتز نگهدارنده ایمپلنت هزینه کمتری نسبت به سایر انواع پروتز کامل دارد زیرا از ایمپلنت کمتری استفاده میکند. اما این نکته را هم باید در نظر داشته باشید که کسی که از این پروتزها استفاده میکند، قدرت گاز گرفتن و جویدن او به اندازه کسی که 4 ایمپلنت یا بیشتر کاشته، نیست.
این دندان مصنوعیها را میتوان مانند سایر دندان مصنوعیها تمیز کرد.
پروتز فوری (موقت)
اگر دندان خراب دارید و لازم است که آن را بکشید، دندانپزشک شما ممکن است چند هفته یا چند ماه صبر کند و بعد دهان شما را برای ساخت دندان مصنوعی قالب گیری کند. این کار اجازه میدهد تا محل استخراج بهبود یابد و موقعیت لثه تثبیت شود.
بیمارانی که یکی از دندانهای جلوی خود را از دست دادهاند ممکن است نخواهند در طول مدتی که دندان آنها آماده میشود بدون دندان باشند و لبخند بزنند. بنابراین میتوانند از دندان مصنوعی موقت که مستقیما بعد از کشیدن دندان کاشه میشود و به نام “پروتز فوری” نیز شناخته میشود، استفاده کنند.
به دلیل نحوه تغییر لثه و استخوان بعد از کشیدن دندان، احتمالاً به سرعت این پروتزهای موقت ناراحت کننده میشوند و نیاز به تعویض دارند.
قبل از شروع درمان، از دندانپزشک خود در مورد روش انجام کار سؤال کنید. در مورد اینکه آیا دندانهای جدید شما چه زمانی کاشته میشود از دکتر خود سوال کنید و مطلع باشید که احتمالاً به زودی مجبور خواهید بود که یک دندان مصنوعی جایگزین خریداری کنید. ایده دندانپزشکی فوری ممکن است برای شما جذاب باشد، اما به یاد داشته باشید که این دندانها احتمالاً به اندازه یک دندان مصنوعی معمولی دوام نخواهند داشت.
پروتزهای انعطافپذیر
یکی از گزینههای محبوب دندانهای مصنوعی معمولی، پروتزهای انعطافپذیر مانند تکههای قابل انعطاف Valplast است. این دندانها سفتی آکریلیک را ندارند و همچنین حجیمتر هستند. این بدان معنی است که راحتی بیشتری دارند و مشکل کمتری در حرف زدن ایجاد میکنند.
دندانهای مصنوعی مدرن از چه مواردی ساخته شدهاند؟
دندانهای مصنوعی را میتوان از رزین آکریلیک، فلزی پوشانده شده با اکریلیک یا پرسلن تهیه کرد. اکریلیک این روزها به دلیل دوام بیشتر مورد استفاده قرار میگیرد. پرسلن میتواند طبیعیتر به نظر برسد اما نسبت اکریلیک بسیار گرانتر و سنگینتر است. برای صفحه پایه گزینههای مختلفی وجود دارد که هر کدام مزایای خاص خود را دارند.
پروتزهای اکریلیک
تمام قسمتهای لثه دندانهای مصنوعی کامل یا تکهای از مواد سخت و اکریلیک ساخته شدهاند. پروتزهای آکریلیک ممکن است هنوز هم دارای باند های فلزی باشند تا بتوانند در جای خود قرار بگیرند و بسته به محل قرارگیری آنها، ممکن است هنگام صحبت کردن یا لبخند زدن قابل مشاهده باشند.
آکریلیک به اندازه کافی قوی است تا دندانهای مصنوعی را محکم در خود نگه دارد. با این حال، نسبت به برخی از گزینههای دیگر دوام کمتری دارد و در صورت افتادن و یا فشار زیاد در هنگام گاز گرفتن ممکن است به راحتی شکسته شوند.
پروتز اکرلیک مقرون به صرفهترین نوع پروتز در دسترس است زیرا مواد ارزانتر ساخته شده و کار با آن راحتتر از انواع دیگر است. اگر روی NHS یک پروتز کامل یا تکهای قرار بگیرید، به احتمال زیاد از اکریلیک ساخته میشود.
پروتز فلزی یا کروم
از فلزاتی مانند فولاد و کروم نیز میتوان در صفحات پروتز مخصوصاً در فک فوقانی استفاده کرد. پروتزهای فلزی دارای چندین مزیت نسبت به پروتزهای آکریلیک هستند:
- فلز چارچوب را قویتر و با دوامتر میکند
- صفحات کروم را میتوان نازکتر از آکریلیک ساخت، بنابراین راحتتر و سبکتر هستند
- آنها دقیقتر در دهان جا میگیرند
پروتزهای فلزی هنوز حاوی مقدار نسبتاً زیادی آکریلیک به رنگ لثه هستند. قطعات فلزی باید روی سقف دهان یا پشت دندانهای طبیعی فرد پنهان شوند، بجز شاید یک یا دو باند فلزی که در اطراف دندانهای موجود قرار دارد.
به دلیل مواد به کار رفته و مدت زمان لازم برای ساختن آنها ، پروتزهای کروم به طور قابل توجهی از اکریلیک گرانتر هستند. بعید به نظر میرسد که کسی از این دندانهای مصنوعی روی NHS استفاده کند، مگر اینکه نیاز بالینی به پروتزهای فلزی بجای آکریلیک وجود داشته باشد.
سؤالات متداول در مورد دندانهای مصنوعی
سوالات رایجی که ممکن است برای شما پیش آید در این قسمت پاسخ داده شده است:
بهترین دندانهای مصنوعی کدامند؟
بهترین دندان مصنوعی برای شما به زیبایی و راحتی مورد انتظار شما و همچنین مبلغی که میخواهید هزینه کنید بستگی دارد. بعضی از افراد با سبکهای سنتی خیلی خوب کنار میآیند، در حالی که برخی دیگر پروتزهای منعطف را راحتتر میدانند.
اگر میخواهید یک گزینه پایدار و ماندگار را انتخاب کنید که مانند دندانهای طبیعی شما عمل کند، دندانهای پشتیبانی شده با ایمپلنت را امتحان کنید. اما بهترین و بارزترین مشخصه مزیت این پروتزها قیمت پایین آنهاست.
چقدر طول میکشد تا به پروتز عادت کنیم؟
در ابتدا داشتن یک جسم خارجی در دهان شما عجیب خواهد بود، خصوصاً اگر دندان مصنوعی کامل بگذارید یا دندانهای کشیده شده زیادی داشته باشید. مدتی طول میکشد تا به صحبت کردن و غذا خوردن با دندانهای جدید خود عادت کنید، اما بیشتر افراد بعد از 2-4 هفته دیگر دندانهای مصنوعی را در دهان خود احساس نمیکنند و برایشان کاملا عادی میشود.
حتی اگر مدت زیادی است که از دندان مصنوعی استفاده میکنید، تغییر دندانهای مصنوعی و عادت کردن به دندانهای جدید ممکن است مدتی طول بکشد.
یک هفته یا دو هفته اول سعی کنید غذاهای نرمتر بخورید و احتمال زخم در لثههای خود را به حداقل برسانید. اگر در صحبت کردن یا غذا خوردن با دندانهای مصنوعی خود مشکل دارید، از دندانپزشک خود بخواهید که راهکارهای لازم را به شما بدهد.
آیا گذاشتن دندان مصنوعی دردناک است؟
تا زمانی که به طور کامل به دندان مصنوعی خود عادت کنید، ممکن است در بعضی از قسمتهای لثه احساس درد داشته باشید. ژل تسکین دهنده دندان میتواند به کاهش هرگونه درد کمک کند. توجه داشته باشید که استفاده از این ژل فقط باید دو هفته پس از گذاشتن دندانهای جدید ادامه داشته باشد.
پوشیدن دندان مصنوعی در طولانی مدت نباید دردناک باشد. اگر یک ماه یا بیشتر از گذاشتن دندان مصنوعی خود میگذرد و همچنان درد دارید و احساس راحتی نمیکنید، از دندانپزشک خود بخواهید که نگاهی یه آن بیندازد.
اگر مدتی بعد از گذاشتن دندان مصنوعی، درد در لثههای شما شروع شد، میتواند نشانهای از نیاز به تنظیم، ترمیم یا تعویض آنها باشد. ممکن است استفاده از چسب به طور موقت به شما کمک کند، اما دهان شما به مرور زمان تغییر شکل میدهد و احتمالاً پروتزهای شما دیگر مناسب نخواهند بود.
آیا میتوان پروتز را ترمیم کرد؟
با گذشت زمان، دندانهای مصنوعی به دلیل فشار ناهموار یا ساییدگی میتوانند دچار شکستگی شوند. تعمیر پروتزهای شکسته اغلب ممکن است، اگرچه به ماهیت و میزان آسیب آن بستگی دارد. ترمیم اکریلیک معمولاً آسانتر از سایر مواد است.
اگر دندان مصنوعی شما آسیب دیده است، وسوسه نشوید که خودتان مشکل را برطرف کنید. حتی یک تغییر جزئی در وضعیت دندانها میتواند منجر به درد در هنگام غذا خوردن و سایر مشکلات بیشتر شود. دندان مصنوعی شکسته خود را پیش دندانپزشک خود ببرید تا به درستی آن را تعمیر کند.
مبلغی که برای ترمیم دندان مصنوعی خود هزینه میکند به مواد و میزان آسیب آن بستگی دارد.
چگونه لکههای دندان مصنوعی را تمیز کنیم؟
دندان مصنوعی کامل و تکهای باید هر روز درست مانند دندانهای طبیعی تمیز شوند. در غیر این صورت، پلاک و رسوب میتواند بر روی آنها بنشیند و باعث لک، بوی بد دهان و مشکلات لثه شود. همچنین، پلاک موجود در پروتزهای شما میتواند به دندانها و لثههای طبیعی شما سرایت کند و باعث بیماری لثه شود.
- برای تمیز کردن دندان مصنوعی خود، آن را از دهان خود خارج کرده و زیر آب بگیرید تا ذرات مواد غذایی را بشویید. سپس یک برس مسواک یا یک مسواک نرم معمولی را مرطوب کنید و تمیز کننده دندان یا یک صابون ملایم روی آن بمالید.
- پاک کنندههای خانگی و خمیردندانهای معمولی خیلی ساینده هستند و نباید از آنها برای تمیز کردن پروتزها استفاده کرد. به آرامی تمام سطوح دندان مصنوعی خود از جمله زیر قلابها را که باکتریها در آن جمع میشوند مسواک بزنید. مراقب باشید پلاستیک آسیب نبیند و اتصالات را خم نکنید. قبل از قرار دادن مجدد پروتز خود در دهان، آنها را به خوبی در آب تمیز بشویید.
- وقتی که دندان مصنوعی خود را از دهان خود خارج کردید، حتما لثههای خود را تمیز کرده و ماساژ دهید. اگر مسواک شما به لثه شما صدمه میزند، آن را زیر آب گرم قرار دهید تا نرمتر شود یا از انگشتتان که در یک پارچه تمیز و مرطوب پیچیده شده استفاده کنید. اگر دندان مصنوعی تکهای دارید، دندانهای طبیعی خود را با یک مسواک نرم و نخ دندان مسواک بزنید. بعد از نخ دندان زدن، آن را در سطل زباله بیندازید. هرگز نخ دندان را نخورید.
- همیشه شبها موقع خواب، پروتزهای خود را بردارید تا دهانتان استراحت کند. آنها را در آب گرم با یا بدون پاک کننده قرار دهید تا خیس شوند. اگر در ساخت پروتزهای شما از باند فلزی استفاده شده است، فقط از آب گرم برای خیساندن استفاده کنید، زیرا سایر محلولهای خیساندن ممکن است باعث کدر شدن فلز شوند. هر موقع که دندان مصنوعی خود را از دهان خارج میکنید، آن را در آب نگه دارید تا از خشک شدن یا سفت شدن آن جلوگیری شود. هرگز از آب گرم برای خیساندن استفاده نکنید.
- دندان مصنوعی در صورت افتادن یا فشرده شدن میتوانند دچار شکستگی شوند. اگر دندان مصنوعی شما به طور تصادفی از دستتان افتاد، برای بررسی آن، آن را درون یک حوله تا شده یا ظرف آب قرار دهید.
- به دنبال ترکهایی در پروتز خود بگردید. اگر ترکی پیدا کردید آن را برای ترمیم به دندانپزشک یا متخصص خود نشان دهید. مرتباً و حداقل سالی یک بار به دندانپزشک خود مراجعه کنید. دهان شما همیشه در حال تغییر است، بنابراین برای اطمینان از مناسب بودن دندان مصنوعیهای خود باید به طور مرتب آنها را تنظیم کنید. متناسب نبودن دندان مصنوعی ممکن است باعث ایجاد زخمهای دهانی شوند که تشخیص سرطان دهان را دشوارتر میکند. در معاینه دندانپزشکی، دندانپزشک لثههای شما را نیز برای هرگونه علائم بیماری یا سرطان دهان و همچنین دندانهای طبیعی شما را برای بررسی علائم پوسیدگی یا عفونت، معاینه میکند.