کشیدن دندان عقل عبارتست از جراحی جهت کشیدن یک یا چند دندان عقل (کشیدن دندان)، یعنی چهار دندان دائمی در عقب گوشه‌های دهان در قسمت بالا و پایین. اگر دندان عقل فضایی برای رشد نداشته باشد (دندان عقل نهفته)، منجر به درد، عفونت یا مشکلات دیگر می‌شود و احتمالاً باید کشیده شود. کشیدن دندان عقل بایستی توسط متخصص دندانپزشک یا جراح دهان و دندان انجام شود. برای جلوگیری از مشکلات دندانی درآینده، حتی اگر دندانهای عقل نهفته مشکلی هم به‌وجود نیاورند، بعضی از دندان‌پزشکها و جراحان دهان و دندان توصیه می‌کنند که دندانهای عقل کشیده شود.
علت کشیدن دندانهای عقل
دندانهای عقل(دندانهای آسیای سوم) آخرین دندانهای دائمی بوده که در می‌آیند. این دندانها معمولاً بین سنین 17 و 25 ظاهر می‌شوند. در بعضی از افراد دندانهای عقل اصلاً در نمی‌آیند. در بقیه افراد، دندانهای عقل به حالت عادی رشد کرده- مانند دیگر دندانهای آسیای بزرگ و هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کنند. بسیار از مردم دارای دندانهای عقل نهفته هستند،یعنی دندان‌هایی که فضای کافی برای درآمدن نداشته و به صورت عادی رشد نمی‌کنند. دندانهای عقلِ نهفته یا فقط تا قسمتی درآمده یا اصلاً درنمی‌آیند. رشد دندانهای عقل نهفته به چند صورت ممکن است:
- با زاویه‌ای به سمت دندان بعدی (آسیای دائمی دوم) رشد می‌کنند.
- با زاویه‌ای به سمت عقب دهان رشد می‌کنند.
- با زاویه قائمه رشد می‌کنند، به شکلی که گویا دندان عقل، افقی روی فک قرار گرفته باشد.
- مانند دیگر دندانها مستقیم رشد کرده ولی در استخوان فک گیر می‌کنند.
مشکلات مربوط به دندانهای عقل نهفته
اگر مشکلاتی مانند موارد زیر ایجاد شدند، احتمالاً باید دندان عقل نهفته کشیده شود:
- درد گوش
- گیر کردن غذا پشت دندان عقل
- عفونت یا بیماری لثه (پریودنتال)
- پوسیدگی در دندان عقلی که تا قسمتی درآمده است.
- آسیب به دندانها یا استخوان مجاور
- ایجاد کیست پیرامون دندان عقل
- اشکال در ارتودونسی برای صاف کردن دیگر دندانها
جلوگیری از بروز مشکلات دندانی در آینده
متخصصین دندانپزشکی در مورد خارج کردن دندانهای عقل نهفته‌ای که هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کنند توافق ندارند. پیش‌بینی عوارض در ارتباط با دندان عقل نهفته مشکل می‌باشد. با این‌حال استدلال‌هایی در مورد کشیدن دندان عقل وجود دارند:
- دندانهای عقلی که مشکل‌ساز نیستند همچنان می‌توانند باعث ایجاد بیماری شوند.
- اگر فضای کافی برای درآمدن دندان وجود نداشته باشد، کشیدن و تمیزکردن آن مشکل می‌باشد.
- عوارض جدی دندانهای عقل در افراد بالغ، کمتر ایجاد می‌شوند.
- جراحی برای افراد مُسن مشکل‌تر بوده و پس از جراحی دچار عوارض خواهند شد.
خطرات
در بیشتر موارد، کشیدن دندان عقل عوارض بلند مدتی ایجاد نمی‌کند. اگرچه کشیدن دندانهای عقل نهفته معمولاً نیاز به جراحی دارد، که شامل ایجاد شکافی در بافت لثه و خارج کردن استخوان می‌باشد. در مواردی خاص عوارضی ایجاد خواهند شد که شامل موارد زیر هستند:
- حفره خشک دردناک، یا بیرون بودن استخوان هنگامی که لخته‌های خون پس از جراحی از زخم جراحی (حفره) برداشته شوند.
- عفونت در حفره در اثر باکتری یا ذرات غذای گیرکرده
- آسیب به دندانهای مجاور، اعصاب، استخوان فک یا سینوس‌ها
آمادگی برای جراحی
ممکن است دندانپزشک جراحی را در مطب خودش انجام دهد. ولی اگر دندان شما عمیقاً نهفته بوده یا اگر که کشیدن دندان نیاز به جراحی دقیق و عمیق داشته باشد، دندانپزشک فرد را به یک جراح دهان و دندان معرفی خواهد کرد. علاوه بر بی‌حس کردن محل مورد نظر توسط بی‌حسی موضعی، امکان دارد که برای راحتی فرد، جراح از داروی آرامبخش در طول روند درمان استفاده کند.
بیهوشی در طول جراحی
دندانپزشک یا جراح دهان و دندان با توجه به پیچیدگی کشیدن دندان عقل نهفته و میزان راحتی فرد در جراحی ممکن است از سه نوع بیهوشی استفاده کنند.
- بی‌حسی موضعی: دندانپزشک یا جراح دهان و دندان بوسیله یک یا دو تزریق نزدیک محل هر کشیدگی، محل مورد نظر را بی‌حس می‌کنند. قبل از تزریق، ماده‌ای به لثه‌ها مالیده می‌شود تا بی‌حس شوند. در طول کشیدن دندان فرد بیدار بوده و ممکن است کمی فشار یا حرکت را احساس کند ولی نباید هیچ دردی را حس کند.
- بیهوشی با داروی مسکن: دندانپزشک یا جراح دهان و دندان از طریق خط وریدی دست (IV)، از داروی بیهوشی استفاده می‌کند. این داروها هوشیاری را در طول جراحی متوقف می‌کنند. در این روش هیچ دردی حس نشده و فرد پس از عمل، چیز زیادی به یاد نخواهد آورد. همچنین برای بی‌حس کردن لثه‌ها از بی‌حسی موضعی استفاده خواهد شد.
- بیهوشی عمومی: در موارد خاص از بیهوشی موضعی استفاده می‌شود. برای این کار یا از داروهای استنشاقی از طریق بینی، یا از خط وریدی (IV) و یا از هردو استفاده می‌شود. پس از مصرف این داروها فرد هوشیاری خود را از دست خواهد داد.
تیم جراحی به‌دقت داروها، تنفس، دما و فشار خون شخص را بررسی می‌کنند. شخص هیچ دردی حس نکرده و هیچ خاطره‌ای از جراحی نخواهد داشت. همچنین از بیهوشی عمومی برای جلوگیری از درد و ناراحتی پس از جراحی استفاده می‌شود.
در طول کشیدن دندان عقل نهفته، دندانپزشک یا جراح دهان و دندان به امور زیر می‌پردازد:
- برشی در بافت لثه ایجاد خواهد کرد تا دندان و استخوان به‌راحتی دیده شوند.
- استخوانی که مانع دسترسی به ریشه دندان می‌شود را برخواهد داشت.
- اگر کشیدن دندان در چند قسمت راحت‌تر باشد، دندان را به چند بخش تقسیم می‌کند.
- دندان را می‌کشد.
- ناحیه کشیدگی را از هر نوع ماده باقیمانده شامل خرده دندان یا استخوان پاک خواهد کرد.
- برای سرعت بخشیدن به بهبود زخم، آن را بخیه می‌کند. اگرچه این کار همیشه ضروری نیست.
- بر روی ناحیه جراحی‌شده گاز استریل قرار داده تا از خونریزی جلوگیری شده و خون لخته شود.
پس از جراحی
چنانچه از بی‌حسی عمومی یا بیهوشی با داروی مسکن استفاده شود، شخص پس از جراحی به اتاق ریکاوری(اتاق ویژه به هوش آمدن و استراحت) برده می‌شود. در صورت استفاده از بی‌حسی موضعی، در زمان کوتاهی بهبودی حاصل می‌شود. پس از بهبود، بایستی از دستورالعملهای دندانپزشک پیروی کرد:
خونریزی
اولین روز پس از کشیدن دندان عقل، ممکن است مقداری تراوشات خونی وجود داشته باشد. در این صورت نباید زیاد آب دهان را بیرون انداخت تا لخته‌های خون از حفره دندان خارج نشوند. همچنین باید طبق دستور دندانپزشک از گاز استریل در محل جراحی استفاده کرد.
کنترل درد
برای کنترل درد می‌توان از مُسکن‌های بدون نیاز به نسخه مانند استامینوفن (تایلنول) یا داروهای تجویزی دندانپزشک استفاده کرد. مسکن‌های تجویزی خصوصاً برای زمانی که استخوان در جراحی برداشته شده است مفید هستند. برای تسکین درد از کیسه یخ روی فک نیز می‌توان استفاده کرد.
ورم و کبودی
برای تسکین ورم و کبودی می‌توان طبق دستور دندانپزشک یا جراح دهان و دندان از کیسه یخ استفاده کرد. ورم گونه‌ها معمولاً در طی دو یا سه روز بهبود خواهد یافت. تسکین کبودی زمان بیشتری می‌برد.
ادامه فعالیتهای روزانه پس از جراحی
پس از جراحی، بقیه روز را استراحت کنید. می‌توانید روز بعد از جراحی به فعالیتهای روزانه خود ادامه دهید ولی برای حداقل یک هفته از انجام فعالیتهای دشوار که منجر به از دست رفتن لخته خونی از حفره دندان می‌شود خودداری کنید.
مصرف مایعات
پس از جراحی مقدار زیادی آب بنوشید. از نوشیدن نوشابه‌های الکلی، کافئین‌دار،گازدار یا مصرف مایعات داغ در اولین روز خودداری کنید. حداقل یک هفته برای نوشیدن از نی استفاده نکنید چون‌که عمل مکیدن می‌تواند لخته خونی را از حفره دندان خارج کند.
مصرف غذای مناسب
برای مدت 24 ساعت، تنها مواد غذایی نرم مانند ماست یا پوره سیب مصرف کنید. خوردن مواد نیمه‌نرم در صورتی که بتوانید آنها را مصرف کنید، بلامانع است. از خوردن غذاهای سفت، ترد، داغ یا ادویه‌دار که ممکن است در حفره دندان گیر کرده یا زخم را اذیت کننده خودداری کنید.
شستشو و تمیزکردن دهان
دندان خود را مسواک نزنید، بلکه در مدت 24 ساعت پس از جراحی بایستی دهان خود را آب کشیده، آن را تخلیه کرده و یا از مایع دهانشویه استفاده کنید. عموماً 24 ساعت پس از جراحی می‌توانید از مسواک استفاده کنید. ناحیه زخمی را خیلی ملایم مسواک زده و دهان خود را با آب‌نمک گرم هر دوساعت یک‌بار و پس از صرف غذا بشویید.
مصرف دخانیات
تا 72 ساعت پس از جراحی از مصرف دخانیات خودداری کرده و در صورت امکان زمان بیشتری نیز به این کار ادامه دهید. برای حداقل یک هفته از جویدن تنباکو خودداری کنید. مصرف محصولات حاوی تنباکو پس از جراحی، بهبود را به تأخیر انداخته و خطر ایجاد عوارض را افزایش می‌دهد.
بخیه
بخیه‌ها پس از چند هفته حل خواهند شد. یا این‌که ممکن است اصلاً بخیه‌ای نداشته باشید. اگر بخیه‌ها احتیاج به درآورده داشته باشند، با پزشک خود زمانی برای این‌کار تنظیم کنید.
تماس با پزشک در صورت وجود عوارض
اگر هریک از علائم زیر که نشان‌دهنده عفونت، آسیب عصبی یا دیگر عوارض هستند را مشاهده کردید، با پزشک خود تماس بگیرید.
- دشواری در بلعیدن یا تنفس
- خونریزی زیاد
- تب
- درد شدید که با مصرف داروی مُسکن بهبود پیدا نکند
- شدیدتر شدن ورم پس از دو یا سه روز
- وجود طعم بد در دهان که با آب‌نمک برطرف نشود.
- وجود چرک و تراوشات در حفره دندان
- بی‌حسی دائم
- وجود خون یا چرک در تراوشات بینی
دندان عقل و حاملگی
زنان حامله در مورد هرگونه جراحی و تاثیری که این جراحی بر جنین داشته نگران و محتاط هستند. بعضی از زنان حامله بیشتر از دیگران در معرض خطرات بوده که بایستی قبل از هرگونه جراحی این خطرات درنظر گرفته شوند. در نتیجه درصورت اقدام برای کشیدن دندان عقل باید با جراح دهان و دندان و متخصص زایمان مشورت کنید. بعضی از جراحان دهان و دندان از زنان حامله درخواست کرده تا قبل از عمل از متخصص زایمان گواهی دریافت کنند.