گواتر چیست؟ علائم، تشخیص و درمان

غده تیروئید هورمون تیروکسین را تولید می کندکه کنترل کننده تقریبا تمام فعالیت های سوخت و ساز بدن است. پرکاری تیروئید و کم کاری تیروئید در بیماری تیروئید بسیار شایع و معروف هستند که همه با آن آشنا هستند و خوشبختانه بیماری های قابل درمانی به شمار میروند. پرکاری تیروئید و لاغری همراه با هم هستند و کم کاری تیرویئد با چاقی همراه است. از دیگر علائم پرکاری تیروئید، بیش فعالی، ادرارا و مدفوع مکرر، احساس خستگی دائمی و … است. در مواردی هم این غده باعث سرطان تیروئید می شود.
گواتر بزرگ شدن غیر طبیعی غده تیروئید می باشد. تیروئید یک غده ی پروانه ای شکل واقع در گردن و در زیر سیب آدم است. اگرچه گواتر معمولاً بدون درد بوده، اما نوع خیلی بزرگ آن می تواند باعث سرفه شود و بلع و تنفس را مختل سازد.
شایع ترین علت گواتر در سراسر جهان کمبود ید در رژیم غذایی می باشد. در ایالات متحده که مصرف نمک ید دار رایج است، گواتر بیشتر به دلیل ترشح زیاد یا کم هورمون های تیروئیدی یا ندول هایی که در خود غده تیروئید گسترش می یابند، اتفاق می افتد.
درمان بستگی به اندازه ی گواتر، نشانه ها و علت زمینه ای دارد.

گواتر چیست؟

گواتر در واقع حالت بزرگ شدن غده تيروئيد است كه در گردن و درست زير سيب گلو قرار دارد و برخلاف تصور برخى ازمردم هيچ ارتباطى با سرطان ندارد.هورمون تيروئيد در متابوليسم بدن نقش مهمى دارد.هيپوتيروئيد حالتى است كه در نتيجه كاهش ميزان ترشح اين هورمون در بدن بروز مى كند.واكنش غده تيروئيد در اين وضعيت بزرگ شدن اين غده و ايجاد حالت گواتر است.اين حالت به اين دليل بروز مى كند كه اين غده سعى دارد با بزرگ شدن اين كمبود هورمون را جبران كرده و هورمون بيشترى ترشح كند.فردى كه گواتر دارد ممكن است هيچ علائم ظاهرى نداشته باشد. اما در صورت داشتن علائم اين عارضه اغلب با دشوارى در بلع، سرگيجه در صورت گرفتن دست ها در بالاى سر، كوتاه شدن تنفس، تورم گلو و بزرگ شدن تيروئيد است كه از تورم اندك تا بسيار متورم در بيماران مختلف مشاهده مى شود.گواتر در ميان زنان، افرادى كه مقادير زيادى از مواد غذايى خاص مانند كلم، بادام زميني، هلو و اسفناج مصرف مى كنند، افرادى سابقه خانوادگى دارند، افرادى كه در رژيم غذايى آنها مقدار يد بسيار كم است و نيز در افرادى كه از داروهاى خاص مانند ليتيم و كوبالت استفاده مى كنند اغلب شايع است. در خصوص راههاى پيشگشرى از ابتلا به اين عارضه بايد خاطرنشان كرد كه مصرف مقدار كافى يد در رژيم غذايى هر فرد را در برابر ابتلا به يك نوع از اين عارضه مصون مى كند.همچنين خوددارى از مصرف غذاها و داروهايى كه گواتر ايجاد مى كنند يكى ديگر از راههاى پيشگيرى است اما با اين حال در برخى موارد قابل پيشگيرى نيست.در تشخيص گواتر يك درمانگر ابتدا از بررسى تاريخچه پزشكى فرد و تهيه يك آزمايش فيزيكى آغاز مى كند.وجود يك برجستگى در گلو مى تواند علامت گواتر باشد. البته اين برجستگى مى تواند علامت بيماريهاى خطرناكترى همچون سرطان گلو يا سرطان تيروئيد باشد.از روش هاى آزمايش خون يا اشعه مخصوص ايكس نيز مى توان براى تشخيص اين حالت كمك گرفت.
در صورتيكه اين حالت در اثر كمبود يد بروز كرده باشد مصرف دوز اندكى از قرص يد راه درمان بيمارى است. در برخى موارد شايد لازم باشد كه فرد از خوردن برخى از داروها يا مواد غذايى خاص خوددارى كند. در موارد بسيار اندك نيز كه هيچ يك از اين روشها مؤثر نباشد، امكان جراحى وجود خواهد داشت.درباره تاثيرات جانبى راه هاى درمان گواتر بايد گفت كه وجود بيش از حد هورمون تيروئيد در بدن باعث افزايش ماده سمى در بدن مى شود. اين امر مى تواند منجر به بروز علايمى همچون افزايش سرعت ضربان قلب، اسهال و بى خوابى شود.اگر بيمار داروى خاصى مصرف كند در صورت قطع مصرف دارو امكان دشوارى در درمان يا بازگشت بيمارى وجود خواهد داشت.اقدام به جراحى نيز امكان خطراتى چون خونريزي، عفونت و واكنش آلرژيك بيهوشى را به همراه دارد.

علائم و نشانه ها

بزرگي تيروئيد که مي تواند به صورت يک توده داخل غده بوده يا به صورت بزرگي غده تيروئيد در جلوي گردن باشد .
مشکلات تنفسي شامل سرفه ، تنگي نفس ، خرخر از علائم تیروئید بزرگ شده است که ناشي از فشرده شدن ناي توسط غده تيروئِيد بزرگ می باشد .مشکلات بلع ناشي از فشرده شدن مري توسط غده تيروئيد بزرگ شده.

تشخیص

در صورتی که مشکوک به گواتر و یا بزرگی غده تیروئید شدید، انجام معاینه بالینی، آزمایشات هورمونی، اسکن تیروئید، سونوگرافی و یا بیوپسی توسط پزشک توصیه می شود.
وجود یک برجستگی در گلو می‌تواند علامت گواتر باشد. البته این برجستگی می‌تواند علامت بیماری‌های خطرناک‌تری مانند سرطان گلو یا سرطان تیروئید باشد. از روش‌های آزمایش خون یا اشعه مخصوص ایکس نیز می‌توان برای تشخیص این حالت کمک گرفت.
توصیه مهم این که، طبیعی بودن تست های تیروئید در آزمایش خون دلیلی بر نداشتن گواتر نیست و در صورت لزوم گرفتن اسکن تیروئید بسیار ضروری است.

درمان

اگر در خانواده و نسلهاي گذشته شما ، کسي به گواتر مبتلا بوده است ضرورت دارد به پزشک مراجعه کنيد و مورد معاينه و آزمايش قرار گيريد . زيرا اگر اين بيماري به موقع تشخيص داده شود ، زودتر تحت درمان قرار گرفته و ريشه کن مي شود . در صورت داشتن گواترهاي ساده و معمولي مصرف قرصهاي لووتيروکسين و يا قرص تيروئيد به راحتي در دسترس است و در ايران توسط پزشکان توصيه و تجويز مي شود . در صورتي که مشکوک به گواتر و يا ندول در تيروئيد شده باشيم انجام معاينه باليني و آزمايشات تيروئيدي و احتمالا اسکن تيروئيد و يا سونوگرافي و يا بيوپسي توسط پزشک ضرورت مي يابد و سپس به درمان با قرص و يد راديواکتيو و يا جراحي گواتر تشويق مي شويد . توصيه مهم اينکه ، طبيعي بودن تستهاي تيروئيد در آزمايش خون دليلي بر نداشتن گواتر نيست و با اين حالت يو تيروئيد گفته مي شود و در صورت لزوم گرفتن اسکن تيروئيد بسيار ضروري است

راه های پیشگیری

1ـ تهیه نمک یددار و توزیع آن بین مصرف کـنندگان بهترین روش رسانـدن ید به تمام مردم است.
2ـ رساندن ید با استفاده از روشهای دیگر نظیر افزودن ید به آب و نان و … .
3ـاسـتفاده اجباری از نمک یددار در کارخانه‌های سـازنده مواد خوراکـی و نانواییها.
4ـ رساندن روغن یددار تزریقی یا خوراکی (آمپولهای یددار) که با یک تزریق تا چهار سال ید بدن تامین می‌شود ولی این روش هزینه بالایی دارد و قابل استفاده برای همگان نیست.
5ـ بسیج همگانی در اشاعه فرهنگ استفاده از نمک یددار.
6ـ نمک یددار جنبه درمانی نداشته و به منظور پیشگیری استفاده می‌شود.

از سری مطالب پزشکی عمومی و غیر تخصصی سایت (اطلاعات عمومی و غیر تخصصی پزشکی برای افزایش دانش سلامت و اطلاعات عمومی پزشکی بازدیدکنندگان)