پوکی استخوان یکی از بیماری های شایع دوران میانسالی و سالمندی می باشد که عوارض آن هزینه زیادی را به جامعه تحمیل می کند. عوامل مختلف که در ابتلا به این بیماری نقش دارند بارها مورد بررسی قرار گرفته است که از آن جمله می توان به سن، جنس، بی تحرکی، مصرف قهوه، سیگار و مصرف برخی داروها اشاره کرد. بنابراین آگاهی از عوامل خطر، افراد را در جهت پیشگیری از این بیماری یاری می دهد.
در این بین عوامل باروری در دسته عوامل موثر بر تراکم استخوان از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند. مطالعات علمی و پژوهشی مختلفی در ارتباط با این عوامل صورت گرفته است. که بر اساس نتایج این مطالعات میان بارداری (به ویژه بارداری با فواصل کمتر از سه سال)، مدت شیردهی، سن شروع قاعدگی و … با ابتلا به استئوپروز ارتباط وجود دارد. البته ارتباط مابین سابقه مصرف قرص های پیشگیری از بارداری و بیماری استئوپروز نیز گزارش شده است.
البته قابل ذکر است، یکی از مهم ترین عواملی که موجب افزایش احتمال ابتلا به پوکی استخوان در خانم ها می شود یائسگی است. بین وضعیت یائسگی و تعداد سال های پس از یائسگی و ابتلا به بیماری پوکی استخوان ارتباط زیادی وجود دارد. قابل ذکر است شیوع این بیماری در زنان یائسه چهار برابر سایر زنان است
بارداری از جمله مواردی می باشد که تحت کنترل کیفیت زندگی فرد قرار دارد. بطوری که با توجه به مطالعات در صورتی که تعداد بارداری بیش از دو باشد و فرد در دوران بارداری از تغذیه خوبی برخوردار نباشد بنابراین میزان کلسیم مود نیاز برای جنین تامین نمی شود و در این شرایط جنین از کلسیم استخوان های مادری برداشت می کند لذا میزان تراکم استخوانی مادر کاهش می یابد و بدین ترتیب با افزایش تعداد بارداری تراکم استخوانی به شدت کم می شود بطوری که در بارداری بیش از پنج این اثر به شدت قدرتمند می شود.
لذا باید این نکته مورد توجه قرار گیرد که حتما در این دوران میزان کافی کلسیم و ویتامین د در رژیم غذایی مادر قرار گیرد. به طور کلی روزانه 1000 میلی گرم کلسیم و 600 واحد ویتامین د برای زنان باردار مورد نیاز است تا بدین ترتیب بتوانند مقدار کافی این دو ماده مهم را دریافت کنند و بدین ترتیب از کاهش تراکم استخوانی احتمالی بکاهند.
لذا توصیه می شود شیر و تولیدات لبنی که به عنوان بهترین منبع کلسیم می باشند در رژیم غذایی افراد باردار گنجانده شود.اگر فردی در مصرف شیر مشکل دارد می تواند از جایگزینهای آن مانند ماست و دوغ استفاده کند. بروکلی، ساردین و سویا نیز از منابع غنی از کلسیم می باشند.
در این میان به استئوپروز (پوکی استخوان) وابسته به بارداری اشاره می کنیم که یک بیماری نادر می باشد و در زنان باردار در سه ماه سوم رویت می شود. در آن استخوان ها به راحتی دچار شکستگی می شوند که این شکستگی در مهره ها و لگن در نزدیکی زمان زایمان اتفاق می افتد که باعث بروز درد و ناتوانی در فرد مبتلا می شود. که البته قابل ذکر است پس از بارداری فرد به وضعیت طبیعی خود از لحاظ تراکم استخوانی باز خواهد گشت.
پیشگیری از پوکی استخوان در بارداری
برای بازسازی استخوان ها و پیشگیری از پوکی استخوان در بارداری قبل از هر چیز کلسیم، فسفر و ویتامین D مورد نیاز است. کلسیم و فسفر موجود در مواد غذایی از طریق روده جذب و مقدار اضافی آن از طریق کلیه دفع می شود.
مهم ترین مسأله در جذب کلسیم، وجود ویتامین D در خون است. این ویتامین از دو طریق به نگهداری کلسیم در بدن کمک می کند اول این که به طور مستقیم در جذب کلسیم از روده ها تاثیر می گذارد و دوم این که با ممانعت از برداشت آن از استخوان از پوکی استخوان پیشگیری می کند.
ویتامین D در مواد غذایی دریایی و روغن کبد ماهی و تخم مرغ و شیر وجود دارد، اما مهم ترین و راحت ترین راه تامین ویتامین D بدن، استفاده از نور خورشید است که می تواند برخی مواد موجود در پوست را به ویتامین D تبدیل کند و از بروز پوکی استخوان پیشگیری کند.