قفل شدن مفصل فک: علت و درمان

مقدمه

قفل شدن مفصل فک پایین مشکلی است که فک را درگیر می کند. خوشبختانه این عارضه که به دلایل مختلف بوجود می آید قابل معالجه با دارو و فیزیوتراپی است و تنها در موارد خاص با جراحی و تزریق بوتاکس درمان می شود. قفل شدن مفصل آرواره می­تواند مشکلاتی را برای مفصل فک به همراه داشته باشد که معمولاً با درد یا کاهش امکان حرکت مفصل همراه است. دلایل مختلفی برای این موضوع وجود دارد که در اکثر مواقع جای نگرانی برای آن نیست و با استفاده از روش­های درمانی ساده می­توان مشکل را برطرف کرد.

مفصل فک

یک مفصل جایی است که دو استخوان به یکدیگر می­رسند. در عمل مفصل­ها امکان حرکت و انعطافپذیری را بین دو استخوان فراهم می­کنند. بطور خاص مفصل فک امکان حرکت بین استخوان فک (آرواره) و جمجمه را ایجاد می­کند. عضلات متصل به جمجمه و استخوان فک باعث ایجاد حرکت دهان و باز شدن و بسته شدن آن می­شوند.

داخل مفصل فک، یک ماده نرم به نام غضروف وجود دارد که بخشی از استخوان را در بر می­گیرد. علاوه بر این در داخل مفصل یک دیسک غضروفی نیز وجود دارد. مفصل استخوان از طریق مایعی نرم می­شود که در اصطلاح به آن مایع سینوویال گفته می­شود.

قفل شدن فک چیست؟

قفل شدن فک عارضه­ای است که می­تواند مفصل فک را تحت تاثیر قرار دهد. مفصل فک درست در جلوی کانال گوش قرار دارد و استخوان فک (آرواره) را به جمجمه در نزدیکی شقیقه متصل می­کند. مفصل فک همچنین مفصل فک یا آرواره زیرین نیز نامیده می­شود. مشکلاتی که می­توانند بر روی عملکرد این مفصل تاثیرگذار باشند معمولاً به عنوان ناهنجاری­های مفصل فک شناخته می­شوند. به هر حال، در عمل اصطلاحات پزشکی مختلف برای این شرایط معرفی می­شود که برای مثال از آنها می­توان از عملکرد نادرست مفصل فک، درد فک و درد عضلانی نام برد.

علائم و نشانه ها

• وجود درد در ناحیه مفصل یا نزدیک آن. درد معمولاً در قسمت جلوی گوش حس می­شود و ممکن است به سمت گونه، خود گوش، و شقیقه نیز پخش شود.
• حرکت فک ممکن است کاهش پیدا کند. این موضوع می­تواند به خاطر وجود احساس سفتی یا احساس چسبندگی فک ایجاد شود. در حالت­های نادر، فک ممکن است قفل کند و مشکلاتی را در ارتباط با باز کردن یا بستن دهان مثل انحراف فک برای فرد ایجاد کند.
• صدای کلیک یا برخی صداهای مشابه را می­توان از مفصل فک در زمان جویدن یا حرکت دهان احساس کرد. شنیدن این صداها می­تواند عادی باشد، بنابراین تنها باید زمانی به آنها توجه کرد که سایر علائم در مفصل فک همچون درد یا کاهش قابلیت حرکت دادن آرواره مشاهده شود.
• به دلیل اینکه گوش از نظر مکانی بسیار نزدیک به مفصل فک است، برخی افراد ممکن است علائمی همچون وجود صدا در گوش، افزایش حساسیت به صدا و سرگیجه را نیز هنگام ایجاد ناهنجاری­های فک تجربه کنند.

شیوع ناهنجاری مفصل فک

این ناهنجاری­ها بسیار رایج است. حدود 1 نفر از هر 10 نفر علائم مشکلات مفصل فک را در طول زندگی خود تجربه می­کنند. از این افراد، فقط حدود 1 نفر از هر 20 نفر برای مشکل خود به پزشک مراجعه می­کنند.

عوامل و دلایل

معمولاً، ناهنجاری­های مفصل فک دارای دلایل متعدد و چند وجهی هستند، به این معنی که معمولاً یک مجموعه از عوامل باعث ایجاد این مشکل می­شوند. در عمل این عوامل را می­توان به دو نوع اصلی طبقه­بندی کرد: مشکلاتی که مربوط به عضلات فک است و مشکلاتی که در داخل خود مفصل وجود دارد. در این حالت مشکلات مربوط به عضلات فک به خصوص در بین جوانان رواج و شیوع بیشتری دارد.

مشکلات مربوط به عضلات فک ممکن است در نتیجه موارد زیر ایجاد شوند:

• فعالیت بیش از حد عضلات فک. این موضوع در صورتی اتفاق می­افتد که شما فک خود را به دفعات زیاد در طول خواب به هم فشار دهید که این موضوع پدیده­ای عادی در بین برخی افراد است. در حالت­های نادر، شرایط دیگر نیز می­توانند منجر به فعالیت بیش از حد عضلات فک شوند. برای مثال برخی از انواع نادر ناهنجاری­های حرکتی (به نام اختلالات حرکتی دهان) وجود دارند که می­توانند باعث ایجاد فشار زیاد بر فک شوند.
• افزایش حساسیت به درد. ما نمی­دانیم که چرا این موضوع اتفاق می­افتد، اما مشاهده این عارضه را می­توان به استرس یا برخی از فرآیندهای دیگری که می­توانند باعث ایجاد حساسیت نسبت به درد شوند، مربوط دانست. بعضی دکترها این نوع مشکل را سندروم درد می­نامند، زیرا دلیل دقیق درد در این موارد ناشناخته است.

مشکلات در مفصل ممکن است در نتیجه عوامل زیر ایجاد شوند:

• فرسودگی بافت داخل مفصل همچون پیر شدن غضروف. برخی از مواقع این موضوع به خاطر یک نوع از آرتروز ایجاد می­شود که به آن استئو آرتریت می­گویند. ایجاد این مشکل بیشتر در افراد مسن مشاهده می­شود و کمتر امکان مشاهده آن در افراد جوان وجود دارد.
• انواع خاص آرتروز. آرتروز به معنی ایجاد التهاب در یک مفصل است. در عمل انواع مختلف آرتروز وجود دارد. برای مثال آرتریت روماتوئید و نقرس هر دو از انواع مختلف آرتروز هستند که می­توانند مفاصل متعدد در بدن را تحت تاثیر قرار دهند و به این ترتیب احتمال تاثیرگذاری آنها بر مفصل فک نیز وجود دارد.
• آسیب وارد شده به مفصل فک یا دیسک غضروفی آن که می­تواند منجر به ایجاد درد شود.

تشخیص

اغلب، تشخیص مشکل بر اساس علائم شما و معاینه پزشک انجام می­شود. در بسیاری از موارد، اگر شما سالم هستید و نشانه­­هایی از مشکلات فک در شما مشاهده می­شود، نیازی به معاینه پزشک وجود ندارد. به هر حال بررسی­های احتمالی پزشک در این حوزه می­تواند شامل موارد زیر باشد:

• تست خون که ممکن است برای یافتن علائم التهاب یا سایر دلایل احتمالی درد در ناحیه مورد نظر مفید باشد.
• اسکن ام آر آی که می­تواند برای بدست آوردن یک تصویر دقیق از مفصل فک مورد استفاده قرار گیرد. برای این کار می­توان از عکس­برداری رادیولوژی نیز استفاده کرد، اما در صورت امکان استفاده از اسکن ام آر آی، کمتر از این روش در حال حاضر استفاده می­شود.
• تشخیص انسداد اعصاب که می­تواند به تشخیص اینکه درد مربوط به مفصل یا عضلات فک است کمک کند. تزریق داروی بی­حسی موضعی نزدیک عصبی که به سمت مفصل فک می­رود می­تواند دلیل درد را مشخص کند. اگر با استفاده از این تزریق درد تسکین پیدا کند، می­توان احتمال داد که درد از خود مفصل سرچشمه می­گیرد.
• آرتروسکپی (استفاده از یک ابزار فیبر نوری برای مشاهده داخل مفصل) را می­توان در صورتی که سایر روش­ها نتوانند علت درد را تشخیص دهند، برای بیمار مورد استفاده قرار داد.

درمان

اکثر مشکلات مفصل فک می­تواند درمان­های ساده مثل استفاده از مسکن یا بهره­گیری از ابزارهای مناسب برای استراحت مفصل داشته باشد. در این رابطه درمان­های متعدد وجود دارند که می­توان بطور ترکیبی از آنها استفاده کرد:

استراحت مفصل فک

شما می­توانید با خوردن غذاهای نرم و نجویدن آدامس به مفصل فک خود استراحت دهید. همچنین از باز کردن زیاد دهان خود اجتناب کنید، زیاد آواز نخوانید و خمیازه شدید نکشید. ماساژ عضلات و استفاده از حوله گرم نیز می­تواند به حل مشکل شما کمک کند.

سایر درمان­ها همچون ریلکس کردن و کاهش استرس نیز می­توانند در این رابطه مفید باشند، زیرا افراد تمایل به فشار دادن فک خود به یکدیگر در زمان ایجاد استرس دارند و علاوه بر این، استرس منجر به بدتر شدن درد بیمار نیز می­شود.

استفاده از اسپلینت و محافظ دهان نیز می­تواند توسط پزشک به بیمار توصیه شود. این محافظ می­تواند بر روی دندان شما در طول شب قرار بگیرد و احتمال فشار دادن فک و حرکت­های غیر عادی آن را کاهش دهد. به هر حال در تحقیقات انجام شده شواهد قطعی برای سودمندی این وسیله برای حل مشکل بیمار به دست نیامده است، اما برخی افراد استفاده از آن برای کاهش مشکل را مفید می­دانند.

دارو

مسکن­های درد همچون پاراسیتامول، ایبوبروفن، یا کدئین می­توانند به تسکین درد بیمار کمک کنند. اگر این داروها نتوانستند به میزان لازم منجر به کاهش درد شوند، می­توان از داروهای شل کننده عضلات یا دوز پایین دارویی به نام داروی ضد افسردگی سه حلقه­ای برای کاهش بیشتر درد استفاده کرد.

فیزیوتراپی

روش­های درمان فیزیوتراپی همچون درمان مافوق صوت یا تمرین­های فک می­توانند به کاهش و حل مشکل بیمار کمک کنند.

درمان سایر شرایط

اگر در این رابطه شرایط دیگر همچون یک نوع از آرتروز وجود داشته باشد که بتوان آن را به مشکلات مربوط به ناهنجاری­های فک نسبت دارد، نیاز به درمان آنها به صورت جداگانه وجود خواهد داشت.

تزریق یا عمل جراحی

تزریق یک داروی خاص به نام استروئید به مفاصل می­تواند به کاهش التهاب ایجاد شده در مفاصل کمک کند.

اگر عضلات فک دارای فعالیت بیش از حد هستند (همچون وجود ناهنجاری­های حرکتی)، تزریق داروی بوتولینیوم توکسین می­تواند به کاهش علائم کمک کند. به هر حال در مورد میزان اثربخشی این روش درمانی بین متخصصان اختلاف نظر وجود دارد.

آرتروسکپی (این روش شامل وارد کردن یک ابزار فیبر نوری در داخل مفصل است) می­تواند برای برخی انواع روش­های درمانی یا جراحی مفاصل مورد استفاده قرار گیرد.

برای برخی از بیماران خاص، انجام عمل جراحی بر روی مفصل ممکن است پیشنهاد شود. در این حالت فعالیت­های مختلفی با توجه به شرایط خاص بیمار می­توان انجام داد.

نتیجه گیری

قفل شدن فک این عارضه ی رایج، کاملاً قابل درمان می باشد و جای هیچ گونه نگرانی در آن وجود ندارد. با استفاده از درمان های خانگی و در مراحل پیشرفته تر داروهای مسکن و شل کننده های عضلات، فیزیوتراپی و در مراحل حاد تثبیت با Splint و عمل جراحی می توان به طور کامل از این عارضه رهایی یافت.