علت و درمان درد مفصل فک صورت

مقدمه

اگر در استخوان فک پایین تان هر گونه احساس درد یا ناراحتی دارید، این بدان معنی است که شما دچار درد فک شده اید. این درد هنگام جویدن، حرف زدن و تکان خوردن فک پایین بیشتر می شود. برای تسکین این درد در لثه و دهان، باید نسبت به درمان هرچه سریعتر آن اقدام نمایید. موارد درمانی شامل درمانهای دارویی و جراحی می باشند که باعث می شوند هر چه سریعتر این علائم کاهش و بهبود یابند.

درد فک چیست؟

درد فک عبارت از هر نوع درد یا ناراحتی در ناحیه فک است که می­تواند شامل مشکلات فک پایین (آرواره که اغلب به عنوان استخوان فک شناخته می­شود)، مفصل گیجگاهی- فک تحتانی (مفصل فک)، و بافت نرم اطراف آن باشد. مفصل گیجگاهی- فک تحتانی فک پایین را به استخوان گیجگاهی جمجمه متصل می­کند و مسئولیت نگه داشتن فک پایین و بالا کنار یکدیگر را بر عهده دارد. این مفصل یکی از مفاصلی است که بیشترین کارکرد را در بدن انسان دارد.

با توجه به علت مشکل، درد فک می­تواند به صورت ناگهانی یا در طول زمان برای فرد ایجاد شود. در این حالت شما ممکن است درد شدید داشته باشید، یا احتمالاً دردی داشته باشید که به واسطه آن قادر به باز کردن دهان خود برای خوردن غذا نباشید. درد فک ممکن است با انجام فعالیت­های مختلف همچون خوردن، بلعیدن یا به ندرت لمس ناحیه فک ایجاد شود که معمولاً مربوط به درد عصب سه قلو است.

یکی از رایج­ترین دلایل درد فک فشار به مفصل گیجگاهی – فک تحتانی است که منجر به ایجاد مشکل برای این مفصل می­شود. در عمل این مفصل جلوی گوش در هر سمت از صورت قرار دارد و شامل مفاصل، تاندن­ها، رباط­ها، و دیگر بافت­های نرم اطراف این مفصل است. مشکلات این فک می­تواند در نتیجه سایش و فرسایش، صدمات وارد شده، یا بیماری فک و مشکلات بافت نرم اطراف آن ایجاد شود.

درد فک همچنین می­تواند نشانه­ای از وجود سایر بیماری­ها، ناهنجاری­ها و شرایط مربوط به آنها باشد. مسائل به نسبت کم اهمیت­تر همچون سایش دندان نیز می­تواند باعث ایجاد درد فک شود. شرایط جدی­تر در این بخش می­تواند شامل رماتیسم مفاصل، عفونت و درد عصبی باشد. درد فک همچنین می­تواند یکی از علائم هشدار دهنده مربوط به حمله قلبی باشد.

علت ها و دلایل

درد فک می­تواند یکی علائم یک مجموعه از بیماری­های مختلف، ناهنجاری­ها و شرایط خاص باشد. اگر شما با درد در یک یا دو طرف سر خود در جلوی ناحیه گوش مواجه هستید، ممکن است دچار مشکلات مفصل گیجگاهی – فک تحتانی شده باشید. این مشکلات از طریق وجود درد یا مشکل در این ناحیه و نیز ایجاد مشکل در باز کردن دهان قابل تشخیص است. این مشکلات همچنین ممکن است تحت تاثیر اختلالات رفتاری همچون سایش دندان­ها، ناهنجاری در محل قرارگیری دندان­ها و وجود مشکل در گاز گرفتن، سایش و فرسایش به خاطر سن فرد و ایجاد اشکال در دیسک فرد ایجاد شود. شرایط جدی­تری که می­تواند باعث ایجاد درد فک و مفصل آن شود شامل رماتیسم مفاصل و مشکل اعصاب است.

ناهنجاری­های مفاصل و بافت نرم که باعث ایجاد درد فک می­شود

درد فک معمولاً یک علامت از ایجاد التهاب، عفونت، و فرآیندهای خود ایمنی در فرد است که تحت تاثیر عوامل زیر می­باشد:

مشکلات مربوط به افزایش سن در مفصل فک و بافت اطراف آن

وجود ناهنجاری­ در موقعیت فک

قرارگیری نا مناسب فک یا شکستگی فک

استئوآرتریت

استئومیلیت (عفونت استخوان)

استئونکروز فک (قطع شدن تغذیه خونی در یک ناحیه از استخوان فک، معمولاً برای افرادی اتفاق می­افتد که از داروهای بیسفسفونات برای پوکی استخوان خود استفاده می­کنند)

آرتریت روماتوئید

عفونت سینوس­ها

سایش دندان

ناهنجاری در مفاصل گیجگاهی – فک تحتانی

تشنج

شرایط دندان­پزشکی که می­تواند باعث ایجاد درد فک شوند

درد فک در عمل نشانه­ای از وجود مشکلات مختلف دندان­پزشکی و شرایط خاص مربوط به آن همچون موارد زیر است:

حفره خشک (که از عوارض کشیدن دندان است)

دندان­های تحت فشار

آبسه دندان

پوسیدگی دندان

سایر علت­های مربوط به درد فک شامل موارد زیر است:

سر درد

تیروییدیت (التهاب غذه تیرویید)

درد اعصاب سه قلو (درد ناشی از عصب مسئول احساسات صورت شما)

تهدید زندگی به واسطه درد فک:

در برخی موارد، درد فک می­تواند نشانه­ای از شرایطی باشد که جان فرد را تهدید می­کند. برای مثال در این زمینه می­توان از موارد زیر نام برد:

• حمله قلبی
• سرطان دهان

دیگر علائم و نشانه ها

درد فک ممکن است با علائم دیگر همراه باشد که بستگی به بیماری بستر ایجاد آن، ناهنجاری یا سایر شرایط فرد دارد. سیستم­های دفاعی بدن که در ظاهر به ناحیه فک مربوط نیستند نیز می­توانند در این حوزه تاثیرگذار باشند. برای مثال، شما ممکن است در صورت وجود درد فک به خاطر یک عفونت یا التهاب دچار تب شوید.

درد فک ممکن است با علائمی دیگری نیز در افراد مختلف مشاهده شوند که این علائم عبارتند از:

سرگیجه

درد گوش

کوفتگی در ناحیه صورت

تب

سر درد

محدود شدن توانایی باز کردن زیاد دهان

درد گردن

ایجاد صدا هنگام جویدن یا خمیازه کشیدن در ناحیه فک

درد کتف

ایجاد التهاب در ناحیه فک یا صورت

بی حسی زبان

درد دندان

در برخی موارد، درد فک ممکن است با سایر علائمی همراه باشد که نشان دهنده یک تهدید جدی برای زندگی فرد همچون یک حمله قلبی است و این علائم باید بلافاصله به صورت اورژانسی مورد معاینه و بررسی قرار گیرد. علائمی که می­تواند تهدید جدی برای زندگی فرد باشد شامل موارد زیر است:

درد سینه یا فشاری که به سمت بازو، کتف، گردن، و فک پخش می­شود

ایجاد مشکل در عمل تنفس

وجود اشکال در عمل بلع غذا

قفل شدن فک

حالت تهوع و استفراغ

عرق کردن

بررسی وضعیت دو گروه از بیماران مبتلا به مشکل درد فک

اکثریت قریب به اتفاق ناهنجاری­های فک ناشی از وجود مشکل در عضلات فک است که منجر به ایجاد درد و سفت شدن مفاصل می­شود. خوشبختانه بخش عمده­ای از این مشکلات مربوط به اسپاسم عضلات است.

در مقابل، تنها تعداد محدودی از موارد ناشی از مشکلات در مفصل فک است. این موارد معمولاً می­تواند ناشی از خارج شدن دیسک از محل صحیح آن، کشیدگی رباط، استئوآرتریت، و سایر مشکلات مربوط به مفاصل فک باشد.

اگر نگران هستید یک مشکل داخلی در ناحیه فک شما وجود دارد، می­توانید از خدمات ام آر آی یا سی ای تی در این بخش استفاده کنید.

درمان

خوشبختانه، اکثریت قریب به اتفاق مشکلات فک نیازی به انجام عمل جراحی ندارند. در عوض، اکثر بیماران می­توانند برای حل مشکل خود از درمان­های موجود به غیر از انجام عمل جراحی استفاده کنند که در عمل این روش­های درمانی نمی­توانند مشکل را بطور کامل بر طرف کنند، اما می­توانند به کاهش درد و بهبود عملکرد عضلات فک کمک کنند. در این حالت قبل از متوسل شدن به انجام عمل جراحی یا سایر روش­های درمانی که می­توانند منجر به ایجاد تغییرات دائمی در فک یا دندان شوند، باید وضعیت بیمار بطور کامل بررسی شده و تا حد ممکن از سایر روش­های درمانی به غیر از عمل جراحی برای حل مشکل ایجاد شده استفاده شود. روش­های درمانی به غیر از انجام عمل جراحی شامل موارد زیر هستند:

استفاده از ابزارهای تثبیت کننده یا محافظ دهان

این روش یکی از شیوه­های درمانی اصلی برای بر طرف کردن درد عضلات فک و سفت شدن آن است که در آن از یک محافظ پلاستیکی بر روی دندان بالا یا پایین فرد استفاده می­شود. این ابزار به دندان­ها امکان می­دهد به آرامی بر روی یکدیگر حرکت کنند و باعث می­شود عضلات فک راحت و ریلکس باشند.

این ابزار می­تواند از دندان قروچه و سایش دندان­ها به یکدیگر جلوگیری کند. اکثر افراد از این ابزار در طول مدت شب استفاده می­کنند، اما در مواقعی که مشکل جدید است، بیمار می­تواند از آن در طول 24 ساعت شبانه روز به غیر از زمان خوردن غذا استفاده کند.

معالجه فیزیکی

معالجه فیزیکی شامل آزاد کردن عضلات و افزایش دامنه تحرک مفاصل است. این روش همچنین می­تواند شامل بیوفیدبک، تمرین­های کششی، یا درمان­های مافوق صوت باشد. استفاده از کمپرس گرم در یک سمت صورت در طول انجام تمرین نیز می­تواند در این رابطه مفید و سودمند باشد. یوگا، تمدد اعصاب، طب سوزنی، و مدیریت استرس می­توانند به کاهش علائم بیماری کمک کنند. همواره توجه داشته باشید که احتمالاً استرس علت بیماری شما نیست، اما می­تواند بطور مشخص وضعیت بیماری شما را بدتر کند.

دکتر ریچارد اوباچ یک دندان­پزشک و روان­شناس بالینی است. در میان درمان­های پیشنهادی وی برای این مشکل، او به برخی از بیماران مهارت­های تمدد اعصاب را برای کاهش درد آموزش می­دهد. بیماران در این کلاس­های آموزشی نحوه ریلکس کردن اعضای بدن خود را فرا می­گیرند و به این ترتیب می­توانند تا حدود زیادی مشکل خود را بر طرف کنند. دکتر ریچارد اوباچ همچنین در زمینه علوم مربوط به تشخیص بیماری­های دهان در دانشگاه بوفالو به درجه دستیار پروفسور رسیده است.

دارو درمانی

این روش درمانی شامل استفاده از داروهای ضد التهاب و مسکن برای کاهش درد و آزادسازی عضلات است. در صورت وجود مشکلات جدی در عضلات به خاطر اسپاسم، عضلات فرد به شدت با یکدیگر درگیر شده یا بیش فعال می­شوند و در این صورت می­توان از داروهای شل­کننده عضلات برای حل مشکل استفاده کرد.

جراحی

اگر استفاده از عمل جراحی به یک بیمار توصیه شود، این تجویز باید برای اصلاح ناهنجاری­های مفاصل فک استفاده شود و نباید برای ناهنجاری­های عضلات فک از این روش استفاده کرد. بیمارانی که دارای مشکل در عضلات فک خود هستند، نباید هیچگاه از عمل جراحی برای درمان خود استفاده کنند. حتی با این وجود، فقط برخی از بیمارانی که از ناهنجاری­های مفاصل رنج می­برند نیاز به انجام عمل جراحی دارند و این روش درمانی برای همه بیماران قابل استفاده نیست.

دو مورد از ناهنجاری­های معمول در فک افراد شامل موارد زیر است:

اختلال داخلی که در آن دیسک موجود در مفصل فک از محل عادی خود خارج می­شود و منجر به مشاهده مشکلات مفاصل می­شود.حتی زمانی که شما سعی می­کنید مشکل خود را با استفاده از روش­ جراحی برطرف کنید، متخصصان معمولاً پیشنهاد می­دهند برای مدت حداقل سه ماه از این روش­های درمانی بر روی دیسک خود یا مشکلات مربوط به مفاصل آن استفاده کنید و پس از آن در صورت بی نتیجه بودن استفاده از روش جراحی را انتخاب نمایید. در این حالت بسیاری از متخصصان به بیماران اصرار می­کنند یک انتخاب دوم مستقل و مجزا قبل از انجام عمل جراحی بر روی مفاصل فک خود داشته باشند.

اگر یک بیمار تصمیم به انجام عمل جراحی بگیرد، معمولاً این قاعده برای وی مورد توجه قرار می­گیرد که تا حد ممکن عمل جراحی به صورت ساده انجام شود. این موضوع می­تواند به معنی این باشد که برای جراحی مفصل به منظور حذف بافت دچار اشکال و باز کردن ناحیه مورد نظر، بهتر است از روش آرتروسنتز استفاده شود که در آن یک سوزن به مفصل وارد شده و از طریق آن مشکل بررسی و درمان می شود. با استفاده از این روش حداقل آسیب احتمالی به بیمار وارد می­شود و معمولاً وضعیت بیمار بهبود می­یابد یا حداقل بدتر از قبل نمی­شود. معمولاً استفاده از این روش در اکثر موارد موفقیت­آمیز است. در این حالت استفاده از روش­های دیگر فقط می­تواند منجر به افزایش ریسک انجام عمل جراحی بدون مشاهده بهبود نسبی خاص در وضعیت فرد شود.

یکی از موارد این جراحی­های متهورانه مربوط به جراحی تغییر شکل دیسک یا برگرداندن آن به محل خود است. معمولاً، استفاده از این روش­های جراحی موفقیت­آمیز نیست. علاوه بر این گاهی اوقات استفاده از این روش­ها منجر به بدتر شدن علائم بیماری همچون درد بیمار می­شود. در نتیجه متخصصین توصیه می کنند تا حد ممکن بیماران از استفاده این روش­های درمانی برای حل مشکل خود اجتناب کنند. علیرغم مشکلات موجود، ممکن است انجام عمل جراحی مفاصل فک برای برخی بیماران سودمند باشد. به همین خاطر نمی­توان استفاده از این روش­ها را برای همه بیماران در هر شرایطی بی ارزش دانست. برای مثال، بیمارانی وجود دارند که فک آنها برای 20 تا 30 بار در روز قفل می­کند. در مورد این بیماران پیشنهاد نکردن انجام عمل جراحی برای حل مشکل احتمالاً یک توصیه نا مناسب و غیر منطقی خواهد بود.

علاوه بر این برخی بیماران دارای مشکلات سیستماتیک در مفاصل همچون مشکل آرترید روماتوئید، ممکن است کل مفصل فک خود را جایگزین کنند. این روش درمانی برای بیماران مبتلا به سرطان و بیمارانی که عمل جراحی مفاصل فک غیر موفق داشته­اند نیز قابل استفاده است. به هر حال، انجمن ملی دندان­پزشکی و تحقیقات سر و صورت اخطار می­دهد انجام عمل جراحی برای جایگزین کردن مفاصل یا درمان آنها در ناحیه فک بحث برانگیز و غیر قابل بازگشت است و در صورت امکان باید از انجام آن اجتناب شود.

نتیجه گیری

اغلب مردم با شنیدن اسم جراحی وحشت می کنند و نگران می شوند. خوشبختانه در مورد درد مفصل فک عمل جراحی آخرین گزینه ی موجود است. پس برای رهایی هر چه سریعتر از این عارضه ی ناخوشایند با پزشک خود تماس گرفته و نسبت به درمان آن اقدام کنید.