سندروم سوزش دهان یا بیماری سوزش دهان (BMS) یک بیماری مزمن و دردناک است که مشخصه بارز آن احساس سوزش دهان و زبان، لب ها، کام (سقف دهان)، لثه ها، قسمت داخلی گونه ها و پشت دهان یا گلو می باشد. این ناراحتی را نمی توان به آسانی به هر گونه اختلال فیزیکی دهان یا هر نوع اختلال پزشکی زمینه ای نسبت داد.
به نظر می رسد زنان هفت برابر بیشتر از مردان به سندروم سوزش دهان که یک بیماری پیچیده است و به میزان ناچیزی درمورد آن می دانیم مبتلا می شوند. بیشتر افرادی که از سندروم سوزش دهان رنج می برند میانسال هستند ولی افراد جوان تر هم به این بیماری مبتلا می شوند.
ممکن است سندروم سوزش دهان را سندروم سوزش زبان، سندروم سوزش لب ها، درد زبان، استوماتودینیا/ احساس درد در دهان به دنبال مصرف بعضی از داروها و سندروم تاول زدن دهان هم بنامند.
علائم یا نشانه سندروم سوزش دهان
علائمی وجود دارند که با سندروم سوزش دهان (بیماری سوزش دهان) مرتبط هستند و قابل توجه ترین آن ها احساس درد و سوزش می باشند. این احساس درد و سوزش به طور معمول صبح ها خفیف است، در طول روز به تدریج شدیدتر می شود، هنگام غروب به اوج خود می رسد و در شب فروکش می کند. برخی کسانی که از سوزش دهان رنج می برند دردی مداوم را احساس می کنند در حالی که برخی دیگر احساس سوزشی متناوب را تجربه می کنند. درد مرتبط با سندروم سوزش دهان می تواند چندین ماه یا سال طول بکشد.
دیگر علائم سندرم سوزش دهان که اغلب وجود آن ها را همراه با سندروم سوزش دهان گزارش می کنند علایم این بیماری دهان عبارتند از خشکی لب ها، خشکی یا زخم دهان، گزگز شدن یا بی حسی نوک زبان یا دهان و تلخی دهان یا تغییراتی در مزه دهان که باعث ایجاد مزه فلز در دهان می شود.
علت سوزش دهان (علت بیماری سوزش دهان) و برخی نکات درمانی سندرم سوزش دهان
علت دقیق این بیماری هنوز به وضوح شناخته نشده است. احساس یا وجود علائم سوزش در دهان می تواند ناشی یا از علائم شماری از شرایط سیستمیک یا بیماری های دهان باشد. بنابراین پیش از اینکه تشخیص “سندروم سوزش دهان” انجام بگیرد باید وجود این مشکلات را رد کرد.
برخی عواملی که به بیماری سوزش دهان کمک می کنند عبارتند از:
کمبودهای تغذیه ای: احساس سوزش در دهانباکمبود آهن، فولات (FOLATE) و ویتامین B کمپلکس مرتبط است. در نتیجه، برخی از روش های درمان بیماری سوزش دهان مکمل های ویتامین B و مواد معدنی ایی مانند روی و آهن را دربرمی گیرند.
خشکی دهان (زروستومیا): داروها، سندرم شوگرن (SJOGREN) و تعداد بیشماری از علل دیگر می توانند به خشکی دهان و احساس سوزش که با خشکی دهان مرتبط است منجر شوند. نوشیدن جرعه جرعه مایعات در طول روز، استفاده از بزاق مصنوعی (حذف علت خشکی دهان) می تواند احساس سوزش را کاهش دهد یا از بین ببرد.
کاندیدیازیس دهانی (برفک دهان): یکی از علائم این عفونت قارچی دهان احساس سوزش در دهان بخصوص در هنگام مصرف غذاهای اسیدی یا پرچاشنی یا هنگامی است که جراحت های که مانند پنیر دلمه شده است در درون دهان خراشیده می شوند. برنامه ای که دندانپزشک برای درمان برفک دهان توصیه می کند می تواند به خاتمه دادن به احساس سوزش مرتبط با این نوع عفونت مخمری دهان کمک کند.
دیابت: مبتلایان به دیابت بیشتر مستعد ابتلا به عفونت های دهانی (شامل برفک دهان) که باعث ایجاد احساس سوزش دهان می شود هستند. به علاوه، مبتلایان به دیابت گرایش به تغییرات عروقی ایی دارند که عروق خونی کوچک موجود در دهان را تحت تاثیر قرار داده باعث پایین آمدن آستانه درد می شوند. کنترل بهتر سطح قند خون در بیماران دیابتی می تواند از شروع درد جلوگیری یا به بهبود علائم بیماری سوزش دهان کمک کند.
پروتئین بوجود آورنده دردهای میگرنی: این پروتئین ها نیز می تواند باعث بوجود آمدن دردهای دهانی–صورتی و دردهای ناشی از سوزش دهان شودبه منظور تسکین درد مرتبط با اختلالات دهانی- صورتی، پروتئینی که با اتساع عروق خونی ساقه مغز و آزاد کردن مواد التهابی باعث بروز دردهای میگرنی می شود مورد بررسی قرار می گیرد.
اختلالات دهانی- صورتی عبارتند از:
نوروپاتی های عصب سه قلو که با سندروم سوزش دهان و بروز دردی مانند شوک الکتریکی در لب ها، زبان و فک مرتبط هستند.
یکی از اساتید دانشکده دندانپزشکی دانشگاه نیویورک این مسئله را مورد بررسی قرار خواهد داد که آیا مولکولی که راه پروتئین پپتید مرتبط با ژن کلسیتونین (CGRP) را سد می کند ( و توانایی درمان دردهای میگرنی را دارد) می تواند به پیشگیری از التهاب و درد دهانی- صورتی کمک کند.
یائسگی: احساس سوزش دهان در زنان میانسال با تغییرات هورمونی مرتبط است. در واقع سوزش دهان جزء متداول ترین مظاهر یائسگی قرار دارد. با این وجود، درمان جایگزینی هورمونی تنها برای تسکین سندروم سوزش دهان در بیماران خاصی موثر بوده است.
اضطراب و افسردگی: مشکلات روانی مستقیما با عث بوجود آمدن سوزش دهان نمی شوند ولی می توانند باعث بدتر شدن آن شوند یا حتی خودشان از سرخوردگی ایی ناشی شوند که بیماران درمقابله با درد مزمن خود تجربه می کنند. اظطراب و افسردگی می توانند در شروع عادات مخرب دهانی مانند دندان قروچه (بروکسیسم) یا پیش آمدگی زبان (بلع معکوس) نقش داشته باشند که این می تواند باعث تحریک بیشتر و سوزش لب ها و دهان شود. همچنین ممکن است استرس به تغییر جریان یا ترکیبات بزاق دهان منجر شده سوزش دهان را تشدید کند.
دیگر عوامل: علل دیگر سندروم سوزش دهان می توانند عبارت از حساسیت فیزیکی به دندان مصنوعی، آلرژی ناشی از تماس با ترکیبات دندان های مصنوعی (ورم دهان ناشی از تماس با برخی مواد) یا محصولات بهداشتی دهان و دندان (سولفات لاریل سدیم موجود در خمیردندان ها)، بیماری ریفلاکس معده به مری، سطح پایین هورمون های تیروئید، داروهای ضد فشار خون خاص، تغییر در ترکیبات بزاق دهان، پیش آمدگی زبان و داروهای درمان سرطان باشند.
اگر احساس سوزش دهان را تجربه می کنید، مهم است که هر چه زودتر به دندانپزشک مراجعه کنید تا با او در مورد علائم این بیماری گفتگو کرده و تحت معاینه قرار بگیرید. احتمالا دندانپزشک سابقه پزشکی کامل شما را مرور و بررسی کرده و معاینه کاملی روی دهان انجام می دهد که این ها به تشخیص علت موضعی احساس سوزش در دهان کمک می کنند. اگر برفک دهان (عفونت قارچی دهان)، خشکی دهان، زخم های دهان یا دیگر مشکلات دهان و دندان رد شوند و علت سوزش دهان نباشند، ممکن است بیمار را برای ارزیابی بیشتر و درمان بیماری سوزش دهان به یک پزشک عمومی یا پزشک بیماری های دهان ارجاع دهند.
ممکن است برای بررسی وجود عفونت، کمبودهای تغذیه ای، دیابت یا مشکلات تیروئید، سندروم شوگرن و آلرژی آزمایش خون یا دیگر آزمایش های تشخیصی ضروری باشند. هنگامی که وجود یا عدم وجود این موارد مشخص شد، به درمان علت بوجود آورنده سندروم سوزش دهان پرداخته می شود.
درمان سندروم سوزش دهان و زبان (درمان بیماری سوزش دهان و زبان)
هدف از درمان سندروم سوزش دهان کاهش یا رفع علائم بیماری است. درمان سندروم سوزش دهان استفاده از داروهای مختلفی را شامل می شود که به طور سنتی برای تسکین علل زمینه ای بیماری های دیگری مانند افسردگی و درد مزمن مورد استفاده قرار می گیرند. داروهای ضد افسردگی آمی تریپتیلین یا الاویل، داروهای ضد روان پریشی (کلردیازپوکساید یا لیبریوم)، داروهای ضد تشنج (گاباپنتین یا نورونتین)، مسکن ها، بنزودیازپین ها (کلونازپام یا کلونوپین) و محافظ های مخاط باعث تسکین موثر سوزش زبان و دهان در برخی بیماران شده اند.
به علاوه، از کرم موضعی کپسایسین ( ماده شیمیایی طبیعی موجود در فلفل هندی) برای بی حس کردن دهان بیمارانی که از سندروم سوزش دهان رنج می برند استفاده شده است.
با این وجود و به رغم موفقیت این روش ها در شرایطی خاص، باز هم هیچ گونه درمان قاطعی برای سندروم سوزش دهان که در همه موارد موثر باشد وجود ندارد. در واقع مقصود از درمان برآوردن نیاز های خاص هر بیمار است. هزینه درمان هم بسته به داروهایی که تجویز می شوند (اگر دارویی تجویز شود)، مدت زمان نیاز به آن داروها و این مسئله که همه یا قسمتی از هزینه ها تحت پوشش بیمه قرار داشته یا نداشته باشند متفاوت است.
نکاتی برای تسکین سندرم سوزش دهان
تسکین بیشتر درد ناشی از بیماری سوزش دهان می تواند با ایجاد برخی تغییرات ساده بدست بیاید. تغییراتی که عبارتند از:
- متوقف کردن استفاده از دهانشویه هایی که حاوی الکل هستند
- متوقف کردن استفاده از خمیردندان هایی که حاوی سولفات لاریل سدیم هستند
- جویدن آدامس های بدون قند که ترجیحا با زایلیتول شیرین شده اند
- اجتناب از نوشیدنی های الکلی
- استفاده از جوش شیرین و آب به هنگام مسواک زدن دندان ها
- خودداری از نوشیدن نوشیدنی هایی که خاصیت اسیدی بالایی دارند (آب میوه ها، قهوه و نوشیدنی های غیر الکلی)
- پرهیز از استعمال دخانیات
- نوشیدن جرعه جرعه آب یا مکیدن خرده های یخ